*زهره توفیقی

با توجه به گستره‏‌ی وسیع كاربرد فناوری‏‌های نرم و محوریت انسان و جنبه‏‌های گوناگون وجود او در این كاربردهای اثربخش و تعیین كننده، عرصه‏‌ی دفاع نیز به شدت در حوزه‏‌ی اثر این فناوری‏‌ها قرار می‏‌گیرد.
نگاهی به چگونگی پیدایش و اجرای اقدام‏های نظامی اخیر در عرصه‏ی جهانی، به ویژه نبرد امریكا در عراق، این واقعیت را آشكارمی‏سازد كه فناوری‏‌های سختی كه در این نبردها به كار گرفته شده‏‌اند، با تكیه بر آماده‏‌سازی‏‌های روحی ـ روانی و بسترسازی فناوری‏‌های نرم اثربخشی خود را به اثبات رسانده‏اند.
فناوری‏‌های نرم به عنوان زیرساخت و بستر كاربست فناوری‏های سخت و سامانه و هم‏چنین به عنوان رویه‏‌ها، فنون مدیریتی و سامانه‏‌های اثرگذار بر اندیشه و روان انسان‏ها و جوامع به شكل بالقوه و حتی بالفعل، در مقوله‏ی دفاع جایگاه ارزشمندی دارند.
در عرصه‏ی فرماندهی و كنترل عملیات، فناوری‏های نرمی مانند C4I  به كمك فرماندهان نظامی شتافته‌‏اند. بدون تردید، این دسته از فناوری‏‌ها اثربخشی و اهمیت فراوانی در مقام مقایسه با فناوری‏‌های سخت دارند.
درحوزه‏ی انتقال فناوری‏های دفاعی نیز، سامانه‏‌های مدیریتی و دانشی در قالب فناور‏های نرم نقش برجسته‏‏تری را برعهده دارند، به گونه‏ای كه بدون كاربست آن‏ها انتقال فناوری یك محصول به شیوه‌ه‏ای مناسب صورت نمی‏‌گیرد.
در عرصه‏ی هوشمندسازی ابزارها، ادوات، تجهیزات، سامانه‏‌های دفاعی، نرم افزارهای رایانه‏ای به مینیاتوری سازی و هوشمندسازی سخت‏افزارهای تسلیحاتی پرداخته‏‌اند.
 شبیه‏‌سازی واقعیت‏‌های بیرونی (واقعیت مجازی) برای هدف‏های آموزشی و كاهش خطر‏پذیری، استفاده از هوش مصنوعی در پردازش سریع اطلاعات و تصمیم‏گیری‏‌های شتابان، جنگ‏‌های اطلاعاتی به كمك نرم‏افزارهای آفندی و ویروس‏سازی و یا نرم‏افزارهای پدافندی ضد ویروس و دیواره‏ی آتش از جمله كاربردهای فناوری نرم در حوزه‏ی دفاع هستند.
پیدایش این شرایط تازه در عرصه‏ی میدان نبرد حكایت از واقعیتی آشكار و ملموس دارد: فضا و صحنه‏ی جنگ و دفاع آینده، سامانه‏ها و ابزارهای نبرد از شكل‏گیری انقلابی تازه حكایت می‏كنند. فناوری اطلاعات و دیگر فناوری‏های نرم، زمان و هزینه‏ی تولیدات دفاعی را به شكل چشم‏گیری كاهش داده و كیفیت انعطاف‏پذیری آن‏ها را افزایش خواهند داد.
در چنین فضایی، فرماندهی و كنترل میدان نبرد به شدت وابسته به مدیریت اطلاعات و دانش‏ها و فناوری‏های پیرامونی آن است. ترسیم دورنمایی این چنین متفاوت از عرصه‏ی دفاع و میدان‏های آینده‏ی نبرد در مفهوم تازه‏ای موسوم به «قدرت نرم» تجلی می‏یابد.
درحقیقت مراد از قدرت نرم استفاده‏ی بهینه از فناوری‏های نرم در عرصه‏ی قدرت و نبرد است به گونه‏ای كه در سایه‏ی اثربخشی این فناوری‏های نرم توازن قوا را به سود خود و علیه دشمنان بر هم زده و به كیفیتی دست یابیم كه موازنه‏ی قوا بر مبنای ”قدرت نرم“ به شیوه‏ای دلخواه فراهم آید.
تولید و كاربرد فناوری‏های نرم می‏بایستی در تمامی سطوح راهبردی، تاكتیكی و عملیاتی به كار گرفته شود. این دیدگاه براساس یك باور و درك پیش دستانه شكل گرفته است كه معتقد است:جنگ‏های آینده سرشتی نرم‏افزار محور دارند و اقسام فناوری‏های نرم در این نقشی اساسی و بی‏بدیل برعهده‏ خواهند داشت.
بدون هیچ تردیدی باید اذعان كرد كه فناوری‏های سخت با وجود جهش‏های شتابان و اوج‏گیری بدون كاربست نرم فناوری‏ها بیهوده و ناركارآمد هستند. این گفته در خصوص قدرت سخت و قدرت نرم نیز مصداق دارد. نگاهی شتاب زده به رشد شگفت‏انگیز فناوری‏ها و قدرت سخت به ما می‏آموزد كه گسترش همه جانبه‏ی بخش سخت قدرت و فناوری مدیون و مرهون فناوری و قدرت نرم است.

*کار‌شناس ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت ساز معاونت علمی

پایان پیام / 29