میکروسکوپ نیروی اتمی را ابزاری قدرتمند در مطالعه مواد در مقیاس نانو می‌دانند. این وسیله به شناسایی بررسی ویژگی‌های ساختاری و فیزیکی مواد نظیر زبری، سختی، توپوگرافی و اندازه ذرات مواد به پژوهشگران کمک می‌کند. تامین این فناوری پیجیده با توجه به توسعه فناوری نانو در کشور به یک ضرورت بدل شده است.

در دنیا استفاده از این نوع میکروسکوپ‌ها توسعه یافته است. ایران هم که در جمع کشورهای دارای فناوری نانو قرار دارد در تلاش است تا استفاده از این میکروسکوپ‌ها را در کشور توسعه دهد.

یکی از مجموعه‌های فناوری که از این دستگاه برای ریخت‌شناسی هندسی، توزیع چسبندگی، اصطکاک، ناخالصی سطحی، جنس نقاط مختلف سطح، خواص کشسانی، مغناطیسی، بزرگی پیوندهای شیمیایی، توزیع بارهای الکتریکی سطحی و قطبیت الکتریکی نقاط گوناگون نانومواد استفاده می‌کند آزمایشگاه پژوهشگاه صنعت نفت عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های رابردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.

این دستگاه با برخورداری از مزایای تهیه تصویر با توان تفکیک بالا، به کارگیری آسان، عدم نیاز به آماده سازی پیچیده نمونه، تهیه تصاویر سه بعدی و امکان بررسی توپوگرافی سطح به صورت ابزاری قابل قبول در حوزه‌های مختلف علوم و فناوری درآمده و کاربردهای بسیار گسترده ای یافته است.

افزایش دانش کارشناسان، ارتباط اثرمند پژوهشگران و کاربران تجهیزات آزمایشگاهی مهم‌ترین هدف کارگروه تخصصی میکروسکوپی پروبی روبشی (SPM) شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. تلاش کردیم تا با بهره‌گیری از خرد جمعی متخصصین این حوزه برای کالیبراسیون و استفاده بهینه از دستگاه‌های موجود، قابلیت‌های جدید کاربری دستگاهی فعال شود.

اعضای کارگروه با تلاشی موثر به شناخت قابلیت‌های دستگاه پرداختند تا با مکتوب کردن یافته‌ها مسیر برای سایرین و استفاده از ویژگی‌های مهم دستگاه هموار شود. در این راستا، یکی از کاربردهای مهم استفاده از این دستگاه، اندازه‌گیری نیروهای چسبندگی سطحی در سیستم‌های گوناگون است.

این مجموعه همکاری خود را نخست با عضویت در شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو آغاز کرد و با تشکیل شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی، تمامی دستگاه‌های این حوزه به عضویت شبکه آزمایشگاهی فناوری‌ های راهبردی درآمد و تلاش شده است در حوزه‌های متنوع خدمات مطلوب و اثرمند به محققین ارایه ‌شود.

شبکه سازی و ایجاد بستر تعامل میان مراکز تحقیقاتی، آزمایشگاه‌ها و شرکت‌ها زمینه‌ساز اشتراک‌گذاری ظرفیت های فکری، هم افزایی و جهش در تولید می‌شود. با شبکه‌سازی، شرکت‌های مختلف و متنوع از سراسر کشور این فرصت را می‌یابند تا با به اشتراک گذاشتن امکانات، دانش و توانمندی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، علاوه بر اجتناب از انجام فعالیت‌های موازی، به پیشرفت‌های موثر و جهش تولید محصولات دست پیدا کنند. البته پیشرفت و تعالی خدمات فناورانه و آزمایشگاهی در این رهگذر مستثنی نخواهد بود و آثار و برکات ارزشمندی برای همه فعالان این عرصه به ارمغان می‌آورد.

مدیر آزمایشگاه پژوهشگاه صنعت نفت عضو شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری*