در بیشتر مواقع تعامل انسان با بسیاری از ماشین‌های ساخت بشر به وسیلۀ حرکت‌های مکانیکی انجام می‌شود که می‌تواند شامل ضربه زدن به دکمه‌های صفحه کلید و حرکت موشوارۀ رایانه یا روشن کردن و استفاده از ویدیو پروژکتورها و البته بسیاری از وظایف دیگر باشد. اما این رویه در شرف تغییر است. یک واسط مغز و ماشین وسیله‌ای برای ایجاد ارتباط مستقیم بین مغز و وسایل خارجی است. هدف غایی در گسترش این فناوری در حال رشد آن است که مغز بتواند یک وسیلۀ الکترومکانیکی را به عنوان عضوی از بدن پذیرفته و با دریافت اطلاعات و ارسال فرامین به آن، آن وسیلۀ الکترومکانیکی را تحت کنترل کامل خود داشته باشد.

برخلاف روش‌های مرسوم ابزارهای کنترل کنندۀ وسایل الکترومکانیکی با دریافت مستقیم اطلاعات از مغز و پردازش و ترجمۀ آنها به زبان ماشین، اقدام به کنترل این ابزارها می‌کند. تا حدود دو دهۀ گذشته کمتر کسی می‌توانست پیش‌بینی کند که روزی واسط مستقیمی بین مغز و یک وسیلۀ مصنوعی ساخته شود. اما مطالعات پایه‌ای رشتۀ علوم اعصاب سیستمی توانست برای اولین بار یک بازوی مصنوعی را به کمک سیگنال‌های مغزی کنترل کند. از آن به بعد دامنۀ وسیعی از مطالعات برای توسعۀ واسط‌های مغز-ماشین به کار گرفته شد .

برای سامانۀ BMI کاربردهای مختلفی را می‌توان تصور کرد. دامنۀ این کاربردها بسته به نیازهای جدید انسان‌ها در حال گسترش است. با بررسی مقالات منتشر شده اخیر، کاربردهای سامانۀ را می‌توان به سه دستۀ کلی تقسیم کرد که کمک به افراد دچار معلولیت‌های مختلف جزئی یا کلی برای فراهم آوردن امکان تعامل آنها با دنیای پیرامونی خود، ایجاد روش‌های جدید ارتباط با رایانه برای افراد سالم و کاربردهای صرفاً تحقیقاتی، با هدف درک بهتر نحوۀ عملکرد مغز و مدارهای عصبی آن را نام برد.

در مورد افراد سالم کاربرد BMI از گسترش بیشتری برخوردار است. در این مورد می‌توان به امکان نگارش نامه بدون استفاده از صفحه کلید، انجام بازی‌های رایانه‌ای، کنترل مستقیم وسایل خانه، کنترل وسایل نقلیه، ایجاد ارتباط غیر کلامی بین افراد، کنترل سخت افزارهای نظامی و ربات‌های سرباز، جنگ الکترونیک اشاره کرد.

توسعۀ فناوری‌های مربوط به واسط‌های مغزی ماشین مدیون تلاش‌های بین‌رشته‌ای است. علوم اعصاب سیستمی، مهندسی پزشکی، رباتیک و هوش مصنوعی با هم در تلاش‌اند تا مرز بین انسان و ماشین را کوچک و کوچک‌تر کنند، به طوری که در نهایت ادغام انسان و ماشین میسر شود.

می‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده‌ای نه چندان دور، اندام‌های عصبی مصنوعی برای قسمت‌های مختلف بدن طراحی شود، به نحوی که افراد بیمار بتوانند با آن اندام‌ها همچون اندام‌های واقعی خود ارتباط بر قرار کنند. یعنی نه تنها بتوانند به کمک آنها محیط بیرون خود را احساس و به درون ذهن خود منتقل کنند، بلکه به عضو مصنوعی خود فرمان دهند و از درون خود، محیط بیرون را کنترل کنند. این فناوری تنها برای بیماران کاربرد ندارد. مهارت‌های حرکتی دست یک انسان خبره می‌تواند به یک دست ماشینی بسیار قدرتمند برای کارهای صنعتی انتقال داده شود.

* عضو هیأت علمی دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران

منبع: isti.ir

پایان پیام/