تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، دانش زیست‌فناوری در دنیا نهادینه شده بود اما حتی یک داروی زیستی در کشور وجود نداشت. اما امروز در حوزه تولید داروهای زیستی در منطقه رقیبی نداریم.

فناوری کسب این داروها سخت و دانش آن ها بسیار پیچیده بود و حتی تولید این داروها قوانین سختی داشت اما ایران توانست با کمک پژوهشگران خود در فناوری‌های نوین گام‌های بلندی بردارد به طوری که اکنون علاوه بر حوزه زیست‌فناوری در حوزه نانوتکنولوژی، بایوتکنولوژی و انرژی اتمی از بسیاری از کشورها جلو زده و در برخی از حوزه‌ها صادر کننده است.

با توجه به تحریم‌هایی که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در این عرصه‌ها اعمال شد، اما توانستیم در حوزه تولید واکسن، داروهای زیستی و کشاورزی زیستی جایگاه درخشانی در منطقه و جهان داشته باشیم. این موفقیت‌ها به حدی رسیده که در سال 85 توانستیم نخستین داروی زیستی را عرضه کنیم و در 10 سال گذشته در مجموع هر سال به طور متوسط 2 داروی جدید به فهرست داروها اضافه شده است.

در حال حاضر 22 داروی زیست‌فناوری در داخل کشور تولید می‌شود در حالی که در آسیا فقط ژاپن از ایران به لحاظ تولید داروهای زیستی جلوتر است. نکته حایز اهمیت این است که در خصوص داروی زیستی در منطقه ایران هیچ رقیبی ندارد.

در سند چشم انداز ایران 1404 بنا بود ایران به رتبه ی نخست در عرصه های زیست فناوری دست یابد اما باید گفت در همان سال‌های نخستین اجرای این سند، این موفقیت کسب شده است.

رشد علمی کشور در حوزه داروهای زیستی قابل توجه است. کسی تصور نمی‌کرد ایران که روزی یک کشور وارد کننده بود، اکنون به یک صادرکننده ی داروی زیستی شود و در 17 کشور فروش داشته باشد.

صرفه‌جویی ارزی ناشی از تولید این داروها در کشور را حدود یک میلیارد دالر در سال برآورد شده است. اکنون داروهای زیستی در صدر داروهای وارداتی به کشور قرار دارند و برنامه ما این است که تا سه سال آینده همین میزان واردات هم با تولید داخل تامین شود.

وقتی از یک محصول صحبت می‌کنیم یعنی دانش مربوط به آن نیز در کشور شکل گرفته است و وقتی از دانش صحبت می‌کنیم یعنی نیروی انسانی دانشمند را در کشور در اختیار داریم. در سندی که برای زیست فناوری تهیه شد، قرار بر این بود که در سال 1404 خورشیدی 15 هزار نیروی فارغ التحصیل زیست فناوری داشته باشیم در حالی که اکنون همین میزان نیروی متخصص را در اختیار داریم ضمن آن که از لحاظ رتبه علمی در دنیا رتبه ی 13 قرار گرفته‌ایم.

در حال حاضر از لحاظ پیچیدگی داروهای زیستی چند دارو هستند که در قله ی دانش زیستی کشورمان قرار دارند که در ایران تولید شده است و پیش از ما تنها یک کشور آن ها را تولید کرده بود و ایران دومین کشور تولیدکننده به شمار می رود.

کیفیت داروهای تولیدی در ایران را برابر با نمونه مشابه خارجی آن است. برای مثال می‌توان به داروی فاکتور 7 و 8 که توسط شرکت دانمارکی تولید می‌شد، اشاره کرد که اکنون ایران دومین کشور تولید کننده است و شاید در کشورهای دیگر تازه تولید در این زمینه را آغاز کرده باشند.

وقتی می‌خواهیم محصولات و داروهای زیستی تولید کنیم نیاز به تجهیزات تولید آن داریم که پس از برجام نه تنها این تجهیزات هم چنان در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار داشت بلکه پس از خروج این کشور از برجام، روند تامین تجهیزات سخت تر نیز شد.

با توجه به پیشرفت‌هایی که کشور داشته، خوشبختانه توانستیم تجهیزات مورد نیاز را نیز خود بسازیم البته هنوز بخشی از آن ها باید از خارج از کشور وارد شود. وی تاکید کرد: ایران در حالی با وجود تحریم ها از نظر پیشرفت فناوری های زیستی و ارزش اقتصادی ناشی از آن رشد مناسبی داشته که بسیاری از کشورها با وجود برخورداری از همه امکانات و حتی نزدیکی با آمریکا هنوز نتوانسته اند پیشرفت کنند.

*دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری