«شناخت» به عنوان یکی از اجزاء رشد و پیشرفت کودک نقش مهمی دارد. حال چرا این موضوع اهمیت دارد؟ زیرا شناخت هم مانند سایر حیطه های تکاملی ماهیتی دارد که از زمان جنینی شروع می شود و نخستین رد پاهای شکل گیری و شروع پردازش های شناختی مربوط به هفته ششم و هفتم جنینی است و این زمانی است که جنین تغییراتی در ضربان قلب و حرکت بدنش دارد و حتی به موسیقی واکنش نشان می دهد.

هر چقدر که این سیستم شناختی بیشتر مورد توجه قرار گیرد، روی تکامل اثر می گذارد و توانمندسازی شناختی ما می تواند حتی قبل از تولد کودک شروع شود. وقتی از تقویت سیستم شناختی صحبت می کنیم، نباید فقط به توانبخشی از وجود یک اختلال فکر کنیم. سیستم شناختی به خاطر اثر غیر خطی که بر تمام حیطه های دیگر دارد، دارای اهمیت است.

شناخت‌ اجتماعی، شناخت عاطفی، بهبود سیستم حرکتی، زبان و ارتباط همه با شناخت شکل می‌گیرد. بنابراین باید به این توجه کنیم که برای این که این موارد به خوبی شکل بگیرد باید به سیستم شناختی فکر کنیم. بله، توانبخشی شناختی برای زمانی است که با یک اختلال واضح روبروییم.

توانبخشی شناختی یکی از رشته های مدرن و نوین شناختی است. خود توانبخشی در مسئله شناخت بیشتر جنبه آموزشی داشته است اما امروزه وقتی از توانبخشی شناختی صحبت می کنیم، منظور این است که بیاید و روی پژوهش های پایه ای شناختی یعنی پردازش اطلاعات در مغز مانند پردازش حافظه، پردازش توجه، زبان و حل مسئله کار کند. توانبخشی شناختی یک علم کاربردی است و کاربردی از علم علوم اعصاب شناختی در حیطه بالینی دارد.

درمانگران اصلی از رشته های توانبخشی حوزه های کاردرمانی و گفتار درمانی هستند. اما زمانی که نام از توانبخشی شناختی می بریم منظور تصویر بزرگ و جامعی است و روان شناس هم به عنوان عضوی از این تیم مطرح است. اما آیا هر کاردرمانگر یا گفتار درمانگری به هر روانشناسی قادر استکار توانبخشی شناختی انجام دهد. خیر. درمانگری مدنظر است که در ادامه تحصیلات تکمیلی اش، مطالعاتش دانش توانبخشی شناختی را فراگرفته باشد تا بتواند از اصول آم برای درمانگری استفاده کند، در غیر این صورت تبدیل می شود به همان توانبخشی سنتی.

در کشور ما مانند همه جای جهان وقتی علم و گرایش بالینی نوین و موثری می آید، همه دوست دارند کاربردی از آن داشته باشند و در کلینیک هایشان بگویند که ما در حال استفاده از توانبخشی شناختی هستیم. به جرات می توانم بگویم که حدود 80 درصد درمانگرانی که با کودکان کار می کنند، مدعی هستند که توانبخشی شناختی انجام می دهند اما آیا واقعا این همان توانبخشی شناختی استاندارد است؟ مطالعه ای نشان داد تنها حدود بیست درصد از درمانگران ما واقعا در حال استفاده از اصول توانبخشی شناختی هستند.

*عضو هیات علمی گروه کاردرمانی دانشکده توانبخشی دانشگاه ایران