علی محمدی؛عضو هیات علمی دانشگاه تهران

جلوگیری از آلوده سازی محیط زیست یکی از دغدغه های صنایع است و تصفیه پساب از مهمترین اقداماتی است که با جلوگیری از ورود آلاینده های مختلف به آب علاوه بر حفظ محیط زیست و اکوسیستم آبی، نقش مهمی در سلامت چرخه آب و جامعه دارد. از مهمترین آلاینده های موجود در پساب صنایع می توان به رنگ ها، ترکیبات دارویی و سایر ترکیبات آلی با ساختار آروماتیک اشاره کرد.

رنگ ها به فراوانی در صنایع مختلفی چون نساجی، لاستیک، کاغذ، پلاستیک، غذایی به کار می روند و از بیش از5-10×7  تن رنگ و پیگمنت های مختلفی که سالانه در صنایع مختلف به کار می روند. حدود %15-10 آن ضمن پروسه رنگ آمیزی هدر رفته و وارد پساب می شود. حضور رنگ ها در آب حتی در غلظت های خیلی کم به شدت قابل مشاهده و آزاردهنده است. بسیاری از رنگ ها به دلیل ساختار پیچیده ای که دارند به سختی تجزیه می شوند و حتی می توانند سمی، موتاژنیک و کارسینوژن باشند. بنابراین حذف ترکیبات رنگی از پساب های صنعتی پیش از ورود آنها به محیط زیست بسیار مهم است. 

در دهه اخیر حضور مقادیر اندکی از ترکیبات دارویی در چرخه آب، شامل آب های سطحی، آب های زیر زمینی و به میزان کمتری آب آشامیدنی گزارش شده است. آنتی بیوتیک ها از جمله این آلاینده ها هستند که در پساب بیمارستانی و شهری در آب های سطحی، زیر زمینی یا آب دریا یافت شده اند. این موضوع نگرانی از اثرات ناگوار آنها بر اکوسیستم و سلامت انسان را برانگیخته است و مطالعات زیادی به بررسی نوع و میزان آنتی بیوتیک های موجود در آب اختصاص یافته است. مهمترین راه های ورود آنتی بیوتیک ها به محیط زیست پساب صنایع داروسازی، خانگی و بیمارستانی است. رشد جمعیت و افزایش سرانه مصرف این داروها در کشورهای در حال توسعه، در کنار مصرف گسترده در دام سبب ورود مقادیر زیادی از انواع آنتی بیوتیک ها به محیط زیست می شود. اکثر سیستم های تصفیه پساب قادر به حذف آلودگی های آنتی بیوتیکی نیستند و این مواد تنها به میزان نسبی کاهش یافته و مقادیر باقی مانده قابلیت آلوده کردن آب های سطحی، زیرزمینی و حتی آشامیدنی را دارند. اگر چه ترکیبات دارویی در غلظت های پایین در چرخه آب وجود دارند اما مصرف طولانی مدت آنها از راه آب آشامیدنی می تواند منجر به اثرات نامطلوبی در مصرف کنندگان شود. مطالعات متعددی نیز حضور باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک را در پساب های شهری، آب های سطحی آلوده به فاضلاب و حتی آب آشامیدنی نشان داده اند که در آینده نزدیک درمان بسیاری بیماری ها را با مشکل مواجه خواهد کرد. به منظور کاهش خطرات ناشی از حضور ترکیبات آلی در چرخه آب، در کنار تلاش برای جلوگیری از ورود آنها به محیط زیست روش های فیزیکی و شیمیایی بسیاری برای حذف این ترکیبات آلی از آب به کار گرفته شده اند.

فرآيند بيولوژيکی يکی از روش های متداول در تصفيه پساب و حذف مواد آلاينده از آن است که به دلیل سهولت انجام و هزینه پایین درتصفيه محيط زيست بسیار از آن استفاده می‌شود. اما در ارتباط با بخشی از پساب صنعتی به علت سمیت  و پایداری بالای ترکیبات شیمیایی موجود، نمی‌توان از روش مذکور با کارایی بالا استفاده کرد و از طرف دیگر تصفيه  پساب با روش های سنتی يا خاکسترسازی مقرون به صرفه نبوده  و در برخی موارد محصولات سمی توليد می شود که خطر و سميت آن ها به مراتب بيشتر از مواد آلاينده اوليه است. در پاسخ به رفع اين مشکل از فرآيند اکسيداسيون پيشرفته (AOPS)  به عنوان يک روش قدرتمند برای تبديل آلاينده ها به موادی با خطر کمتر استفاده می‌شود.

منبع:isti.ir