تحریم های ظالمانه چندسالی است تأثیر بسزایی بر بدنه اقتصاد کشور گذاشته و با توجه به محدودیت¬های گسترده در مبادلات بانکی، بازار بیشتر محصولات را به تولیدکنندگان دیگر کشورها سپرده است. صـادرات فرصـت‌هـای رشـد و توسـعه بـرای شـرکت‌هـا ایجـاد میکند و با گسترش سطح دسترسی به بازارهای خارجی، شرکت میتواند به سـطح بـالاتری از تولید برسد.

صادرات نقش مستقیمی در توسعه و رشد اقتصادی کشور داشته و از اینرو سـازمان‌هـای دولتـی و غیرانتفاعی متعددی در ایران با استفاده از انواع برنامـه‌هـای تشـویق صـادرات اقـدام بـه حمایـت از فعالیتهای صادراتی شرکت‌ها میکنند. هدف این برنامه‌ها بهبود عملکرد صادراتی شـرکت‌هـا یـاتحریک آنها برای شروع و ادامه فعالیتهای صادراتی است.

به جهت تسهیل هرچه بیشتر در صادرات موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران با پنج کشور اوراسیا (روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقزستان)، در مهر ماه سال 98 امضا و از پنجم آبان ماه همان سال وارد فاز اجرایی شده¬ است.

طرف اوراسیایی در 502 کد تعرفه کالا (کد ده رقمی) و طرف ایرانی در 380 کد تعرفه کالا (کد هشت رقمی) به طرف مقابل در حقوق و عوارض ورودی تخفیف داده و بر این اساس فرصت مغتنمی را برای تولید کنندگان ایران در عرصه کشاورزی و صنعتی مهیا کرده تا بتوانند یک مزیت نسبی را در مدت این توافق¬نامه نسبت به رقبا داشته¬باشند. آخرین آمارهای منتشر شده از سوی مرکز تجارت بین‌المللی (ITC) درخصوص وضعیت تجارت ایران با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، نشان می‌دهد مجموع صادرات ایران به ۵ کشور این اتحادیه در سال 2018 میلادی ۲/ ۹۱۸ میلیون دلار بوده و در مقابل صادرات کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به ایران در سال ۲۰۱۸ حدود یک میلیارد و ۷۷۵ میلیون دلار به ثبت رسیده است.

این آمار در 5 ماهه اول اجرایی شدن تفاهم نامه به یک میلیارد و۴۸۹ میلیون و۲۳۲ هزار و۲۶۵ دلار رسیده است که از این مقدار ۶۷ درصد سهم واردات و ۳۳ درصد نیز سهم صادرات بوده است.

در این رابطه با همکاری سنجش فناوری خاورمیانه، کارگزار مرکز تعاملات بین الملل علم و فناوری به تحلیل و بررسی تفاهم¬نامه تجاری اوراسیا در ارتباط با اکوسیستم فناوری پرداخته¬ شد. در این بررسی جزئیات کالاهای موجود در لیست 503 قلم کالا از سایت گمرک روسیه استخراج و سپس با توجه به جزئیات با لیست کالاهای دانش¬بنیان مطابقت داده¬ شد.

در این بین با توجه به هشت فصل کالاهای دانش¬بنیان تنها در چهار فصل فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی، دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان(سنتتیک، گیاهی- طبیعی سلولی و مهندسی بافت و بیوتکنولوژی)، مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی و ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته کالا موجود بود.

تعداد کالاهای تولیدی در ایران تعداد کالاهای دانش بنیان گروه کالا
6 6 فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی
0 5 دارو و فرآورده‌های پیشرفته
46 94 محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی
49 60 ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته
101 165 مجموع

همان طور که در جدول فوق مشاهده می¬شود در بین 503 ردیف کالا، 165 کالای دانش¬بنیان موجود است و بر اساس اطلاعات جمع¬آوری شده 101 قلم کالا در ایران تولید می شود..

در این بین با توجه به بررسی اختلافات کدهای ترجیحی که براساس این موافقت¬نامه به دست¬آمده این توافق نامه بهترین فرصت را در ردیف کالاهای زیرمجموعه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی فراهم کرده اما باتوجه به تعداد کم کالا در بین کالاهای دانش بنیان در این حوزه لذا دو ردیف محصولات شیمیایی و ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته باتوجه به تعدد و تنوع تولیدکننده قدرت مانور بالاتری در این دو حوزه فراهم کرده¬است.
اما در حوزه دارو با وجود نیاز زیاد بازار اوراسیا ولی در توافق نامه فرصتی ایجاد نشده و همچنین محصولات مورد نظر در ایران تولید نمی¬گردد.

در مجموع توافقنامه اوراسیا فرصت مغتنمی را در جهت افزایش صادرات و در امتداد آن رشد و جهش در تولید کشورمان فراهم می¬کند که با مشارکت بیشتر شرکت¬های دانش¬بنیان می¬تواند رشد چشمگیری درحوزه دانش¬بنیان داشته¬باشد.
کارشناس سنجش فناوری خاورمیانه*
پایان پیام/23