بسیاری از منابعی که زیر پایمان هستند در حالی که از شناختشان غافلیم. غفلتی که به قیمت از دست رفتن سرمایه‌هایمان و به کام دیگران شدن، تمام می‌شود. گازهای هیدراته، از همین جنس سرمایه‌ها هستند.

این گازها، مواد جامد نیمه پایداری هستند که از ساختارهایی متشکل از مولکول های آب که مولکول های گازی هیدروکربنی (عموما متان) را در شبکه خود به دام انداخته اند، در دمای پایین و فشار بالا تشکیل می­ شوند. این ترکیبات هیدارته عموما در بستر عمیق دریاها و اقیانوس­ ها و گاها در خاک های منجمد قطبی شکل می­ گیرند.

منبع تامین انرژی در آینده

گازهای هیدراته وقتی از حالت هیدارته و منجمد خارج شوند، حجم قابل توجهی می ­یابند به گونه ­ای که در دما و فشار استاندارد، 1 متر مکعب گاز هیدارته معادل 164 متر مکعب گاز و 8/0 متر معکب آب آزاد می کند. این ترکیبات در گستره وسیعی از اقیانوس­ ها وجود داشته و برآوردها نشان می ­دهد، میزان گازهای هیدراته موجود در اقیانوس ­ها بیش از کلیه منابع هیدروکربنی متعارف و شناخته شده کنونی است.

از این رو طی دهه ­های اخیر، این ترکیبات به عنوان یک منبع تامین انرژی در آینده به صورت روزافزونی مورد توجه قرار گرفته است. کشورهایی مانند چین، ژاپن و هند که مصرف انرژی بالایی داشته و از منابع هیدروکربنی محدودی برخوردار هستند، سرمایه گذاری بسیاری جهت مطالعه، شناسایی و بهره ­برداری از این ترکبیات هیدراته انجام داده ­اند.

محققان چینی برای نخستین بار در سال 2015 اعلام کردند که به صورت آزمایشی از این منابع استخراج کرده­اند. علاوه بر این، به دلیل تغییر حجم زیاد این ترکبیات با تغییر دما و فشار، منشا مخاطرات زمین­ شناختی قابل توجهی در محیط دریایی عمیق به شمار می­ روند.

در آب های سرزمینی ایران، گازهای هیدارته در آب های عمیق دریای خزر شناسایی شده و در آب های دریای عمان انتظار می ­رود این ترکیبات به وفور وجود داشته باشد. ذکر این نکته لازم است که بخش بسیاری از این ترکیبات در آب های بین المللی قرار داشته و در آینده بهره­ برداری از آنها توسط کلیه کشورها ممکن قابل تصور است. از این رو دستیابی به دانش مطالعه این گازها می­ تواند بهره­ برداری از این منابع جهانی را در دهه ­های آینده برای ایران نیز فراهم کند.

مطالعه ترکیبات هیدروکربنی

با عنایت به ضرورت مطالعه این ترکیبات هیدروکربنی، طرحی جامع در پژوهشگاه صنعت نفت به کارفرمایی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، جهت مطالعه این منابع در دریای عمان آغاز و بخش مطالعات دریایی آن به پژوهشگاه ملی اقیانوس­ شناسی و علوم جوی واگذار شده است.

این مطالعه شامل سه مرحله بوده و در گستره ­­­ای به ابعاد حدودی 300 کیلومتر در 500 کیلومتر از آب های عمیق دریای عمان و با استفاده از شناور تحقیقاتی خلیج فارس انجام می­ شود.

بخش اول آن شامل شناسایی نشست سیالات هیدروکربنی از بستر دریا با استفاده از تصاویر ماهواره ­ای راداری است که انجام شده است. بخش دوم شامل مطالعات ژئوفیزیک دریایی به منظور شناسایی حباب ­های گازی متصاعد شده از منابع هیدارته در بستر دریا است که مطابق با برنامه زمانی تا پایان سال جاری انجام خواهد شد. مرحله سوم مطالعه،  شامل برداشت مغزه­ های رسوبی از بستر عمیق دریا (800 تا 2500 متر)، تهیه نمونه ­های آب و اندازه­ گیری­ ویژگی های فیزیکی - شیمیایی ستون آب است.

بخشی از نمونه­های برداشت شده در آزمایشگاه های شناور، مورد آنالیز شیمیایی و فیزیکی قرار گرفته و بخشی دیگر به منظور آزمایش های تخصصی­ تر به آزمایشگاه های خشکی منتقل خواهد شد. ویژگی های فیزیکی - شیمیایی ستون آب نیز به منظور مدلسازی ترمودینامیکی پایداری گازهای هیدارته مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

*مجری طرح و عضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت

منبع: isti.ir

#