اندیشمندان و جامعه نخبگانی کشور همواره به دنبال توسعه و گسترش سریع علمی هستند. اما گاهی این توسعه موجب شكاف ادراكی عموم نسبت به علم می‌شود.  اگر به عصر انقلاب صنعتی توجه کنیم، متوجه می‌شویم رشد علمی و در نتیجه ظهور ماشین‌های بخار و تأسیس کارخانه‌ها، در بخش‌هایی از جامعه بیکاری و در نتیجه مقاومت در برابر تغییر و رشد ایجاد کرد. بخش‌هایی از جامعه آماده توسعه علمی نبودند و ساز و کارهای وفق‌پذیری با اتفاقات جدید را نداشتند. همین اتفاق در عصر معاصر در کشور خودمان با توسعه استارتاپ‌های موفق، به گونه‌ای دیگر نمود پیدا کرد. به عنوان مثال اپلیکیشن‌های حمل و نقل شهری جایگزین سبک سنتی آژانس‌ها شدند و در مقابل شاهد این پدیده بودیم که افراد مسن نیز رو به تکنولوژی و گوشی‌های هوشمند آوردند. چیزی که ازین مثال‌ها بر می‌آید شكاف میان علم و عامه مردم، باعث عدم پذیرش علم، عدم حمایت از علم و از همه مهم‌تر عدم مشاركت در علم می‌شود.

اگر بخواهیم مسیر ترویج علم در کشور را تببین کنیم، سه مرحله کلیدی در پیش خواهیم داشت:

علاقه‌مند شدن مردم به علم (علم در قلب).

مرحله اول ترویج علم عشق ورزیدن مردم و خوشحالی از پیشرفت‌های کشور است که ابزارهای رسانه‌ای و دستاوردهای علمی نقش موثری در این گام دارند. به تعبیری دیگر این عامیانه‌ترین مرحله ترویج است که موجب پذیرش علم توسط مردم و امیدآفرینی در جامعه می‌شود. درک فرمایش گرانبهای پیشوای متقیان یعنی «العلم سلطان»، کلید ترویج علم است. یعنی بدانیم که علم پادشاه پیشرفت‌ها و زندگی خوب برای همه مردم است. سوالی که گاها جامعه با آن رو به رو می‌شود، پرسش درباره هزینه‌کرد دولت در حوزه‌های علم و فناوری است. پرسش در مورد میزان هزینه‌ای که برای تربیت یک دانشجوی پسادکتری صرف می‌شود و حساب و کتاب‌های عامیانه‌ای که با این پول چه کارهای دیگری می‌توانستیم انجام دهیم. ارج نهادن به علماء و دانشمندان نیز در همین گام از ترویج علم مورد توجه قرار می‌گیرد. کشورهایی که توانسته‌اند مقام معلم و اساتید خود را در نگاه جامعه بالاتر از پزشکان و مهندسان قرار دهند، گام‌های موثری در ترویج علم برداشته‌اند.

درک مردم نسبت به علم (علم با طعم لذت)

درک مردم نسبت به علم مبتنی بر اصل عمومی‌سازی علوم است. دستیابی مردم به فهم و شناخت درست از علم و محدودیات آن موجب ارتقاء سطح علمی و اجتماعی افراد و دوری از مسائلی مانند خرافه‌گرایی می‌شود. در این مرحله افکار و ارزش‌های انتقادی، تاریخ و جامعه‌شناسی دانش علمی و نتایج پژوهش علمی و توسعه فن‌آورانه به اندازه‌ای ساده می‌شوند که ضمن محفوظ ماندن محتوا و ارزش علمی آنها، توسط عموم قابل درک می‌شوند.

مشارکت مردم در علم (علم در زندگی)

دانـش محصـول جامعـه است و مادامی که عموم مردم علم را در مقام عمل، در زندگی خود به کار نبرند، توسعه علمی نیز فایده‌ای نخواهد داشت. البته این با نگاه مصرف‌گرایی تفاوت دارد. نگاهی که باعث می‌شود جامعه برای راحتی بیشتر علاقه‌مند به استفاده از گوشی موبایل باشد و در واقع تکنولوژی را در زندگی خود به کار ‌گیرد. مسئله درباره فعالیت و زندگی مبتنی بر علم است. این مثال در مورد کشاورزی است که سال‌ها با روش‌های سنتی زراعت می‌کند و هیچ پذیرشی نسبت به کارگیری سیستم‌های هوشمند کشاورزی ندارد. در این مرحله از ترویج علم، عموم جامعه تلاش می‌کنند چه در حوزه فعالیت شغلی و حرفه‌ای و چه زندگی شخصی، با مطالعه، پژوهش، تجربه و روش‌های خود یادگیری، علم را در عمل، به کار گرفته و یک مشارکت علمی گسترده در کشور رقم خواهد خورد.

*دبیر کارگروه ترویج و مردمی سازی علوم صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

منبع: isti.ir

پایان پیام/