جمله معروفی است که می‌گوید دمانس یا زوال مغز، بیماری اطرافیان فرد است تا بیماری خود فرد. یعنی چی؟ یعنی خود فرد نسبت به این نقص آگاهی ندارد؛ غیر از درجات اولیه دمانس و زوال مغز که فرد خودش متوجه است و همین باعث می‌شود کم حرف تر شود، افسرده تر شود و در جمع‌ها شرکت نکند از ترس اینکه مبادا خطا و اشتباهی بکند. بیماری از این مرحله که پیشرفت می‌کند دیگر فرد خودش متوجه نقصش نمی شود. در نتیجه اطرافیان متوجه می شوند و فرد را به درمانگاه اختلال حافظه می آورند و می‌گویند ما کم کم متوجه شده‌ایم که این فرد مشکل حافظه پیدا کرده است، مطلبی را دوباره تکرار می‌کند، در شناسایی اقوام دورتر یا همکاران قدیم مشکل دارد. در واقع اعضای خانواده هستند که نیاز به کمک پزشکی پیدا می‌کنند تا خود فرد.

جالب است که به دلیل فعالیت‌های آگاهی بخش ارگان‌هایی مثل ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، درصد قابل توجهی ار بیماران ما که شاید یک سوم بیماران باشند در مرحله خفیف خودشان مراجعه می‌کنند و می گویند آگاهند که عملکردشان افت کرده است. ما که بررسی می‌کنیم بعضی از آنها در دسته MCI قرار می‌گیرند که در تست‌ها مشخص می‌شود و برخی هم نه، تست‌هایشان سالم است و فقط خودشان از نقص عملکردشان شکایت دارند و در دسته SCI قرار می‌گیرند. درصد قابل توجهی از افرادی که در حال حاضر مراجعه می‌کنند در دسته دوم قرار دارند که به دلیل آگاهی بخشی عمومی است.

قدیم‌ها احتمالا این فراموشی را به حساب پیری می‌گذاشتند. ما می دانیم عملکرد حافظه و یادگیری با افزایش سن بعد از سی سالگی افت می‌کند. اما این مسئله که به آن زوال مغز می‌گوییم فراتر از این عملکرد بر اثر سن است.

در خصوص مرحله اول که به آن SCI می‌گویند در طی زمان دیده شده است که در این مرحله فقط بیمار نگرانی مشکلش را دارد و وقتی تست می گیریم هیچ مشکلی در تست ها نیست. اما این بیماری را طی پنج تا شش سال پس از آن پیگیری کردند و دیدند حدود یک سوم آنها به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند.

همین‌هایی که فقط نگرانی داشتند و خودشان متوجه اختلال در کارهای روزمره شان شده اند اما وقتی تست ازشان میگیریم می بینیم که مشکلی ندارند. در واقع تست ما حساسیت لازم برای تشخیص و جدا کردن این افراد را از افراد سالم ندارد. چون هیچ تستی به هر حال 100 درصد نخواهد بود. در واقع خود این افراد متوجه افت عملکردشان می‌شوند. البته نه همه این افراد بلکه یک سوم آنها بعدا مبتلا به آلزایمر می‌شوند.

*عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران