دستگاه عصبی انسان نمی‌تواند بدون عارضه برای مدت طولانی بیدار بماند.  خواب شبانه تقریباً یک سوم عمر ما را تشکیل می‌دهد. در طول خواب، بر خلاف انتظار، فعالیت سراسر مغز کاهش نمی‌یابد. خواب فرایندی فعال در مغز است و در طول آن، تغییرات شدیدی در الگوی فعالیت عصبی در نواحی به خصوص مغز، از جمله قشر مغز، تالاموس و برخی از هسته‌های ساقه مغز مانند لوکوس سرولئوس پدید می‌آید. اختلال در خواب شکایتی رایج نزد پزشکان است و تخمین زده می‌شود که 95 % مردم با مشکلات مزمن خواب روبه رو هستند.

در سال 1929 ، هنس برگر  به مطالعه امواج مغز پرداخت. با قرار دادن الکترودهای EEG در سطح پوست سر آزمودنی می‌توان فعالیت الکتریکی تجمعات نورونی را ردیابی و ثبت کرد. به تغییر فعالیت امواج که مربوط به محرک‌های حسی باشد، پتانسیل‌های برانگیخته یا پتانسیل‌های وابسته به رویداد  گفته می‌شود. تغییرات در دامنه و فرکانس فعالیت امواج نشانگرهای قابل اعتمادی از تغییرات حاصله در هشیاری به شمار می‌آید.

در هنگام بیداری و هشیاری بالا، فعالیت نورونی در سراسر قشر مغز ناهماهنگ است. در این حالت امواج مغزی دامنه پایین و فرکانس بالا دارند. با مطالعات این امواج و دیگر فرایندهای بدن، خواب را به دو مرحله REM و REM-NON تقسیم می‌کنند. در خواب REM-NON ابتدا فرد با چشمان بسته به آرامی استراحت می‌کند. فرد پس از خواب آلوده شدن به مرحله خواب با امواج تتا وارد م‌یشود و چشمان بسته او به آهستگی حرکت می‌کند.

در مرحله 3 خواب، دامنه امواج آهسته بلندتر می‌شود.  در مرحله بعدی امواج دلتا پدید می‌آید و به این مرحله، خواب آهسته موج گفته می‌شود. در این مرحله جریان خون و متعاقب آن مصرف اکسیژن در مغز 40 % کاهش می‌یابد. سپس، خواب وارد مرحله REM می‌شود. در این مرحله امواج فرکانس بالا و دامنه پایین، شبیه بیداری را نشان می‌دهد. در این مرحله، سوخت وساز مغز که با جریان خون و میزان مصرف گلوکز اندازه گیری می‌شود، 10 الی 40 درصد بیش از شرایط بیداری است. به همین دلیل، به این خواب ، خواب فعال یا تضادآمیز نیز گفته می‌شود.

کره چشم در این مرحله حرکت سریع دارد. در خواب REM ، تغییراتی نیز در تنفس و ضربان قلب مشاهده می‌شود. در این نوع خواب انقباض عضلات نیز کاهش چشمگیر پیدا می‌کند. رؤیا بیشتر در خواب REM رخ می‌دهد. معمولاً این خواب حدود 40 الی 90 دقیقه پس از شروع خواب اتفاق می‌افتد و 90 دقیقه طول می‌کشد. هر قدر سن بیشتر می‌شود طول مدت این نوع خواب کاهش می‌یابد.

خواب در تحکیم حافظه نقش برجسته‌ای را بازی می‌کند. مغز در دوران خواب آنچه را در بیداری دریافت کرده است، وارسی و دسته‌بندی می‌کند. حل مسأله نیز می‌تواند در دوران خواب اتفاق بیفتد. به همین دلیل خواب پس از مطالعه توصیه می‌شود.

*عضو هیات علمی دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد

منبع: isti.ir

پایان پیام/