*محمد محمدی

شکی در این نیست که مهندسی دریا طیف بزرگی از شغل‌ها را در برمی‌گیرد،  بیش از 70 درصد سطح کره ‎ زمین را آب پوشانده است. البته زیردریاها را نیز نباید از یاد ببریم. روند افزایش جمعیت جهان و در پی آن تأمین انرژی و منابع موردنیاز، ما انسان‌ها را ناگزیر به‌سوی استفاده از دریاها سوق خواهد داد و این یعنی قطعاً آینده آبی است. کشور مان نیز با داشتن مرزهای طویل آبی یک کشور دریایی محسوب می‌شود. و این یعنی باز یک فرصت بی‌نظیر برای استفاده‌ی ما است که نباید نادیده گرفته‌شده و هدر برود.

رشته کشتی‌سازی در سال 1376 باهدف تأمین هزار نفر فارغ‌التحصیل تأسیس شد، که در سال 1394 با یک تغییر جزئی و تغییر نام رشته به نام "مهندسی دریا" در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. نکته اینجا است که در طی این سالیان، دانشکده‌ مهندسی دریا دانشگاه صنعتی امیرکبیر که عنوان نخستین دانشکده‌ مهندسی دریا در کشور را نیز یدک می‌کشد، خود به‌تنهایی بیش از هزار دانش‌آموخته در این رشته داشته است. این درحالیست که در برنامه‌ریزی مصوب وزارت علوم برای کل دانشگاه‌ها فقط هزار نفر نیاز بوده که جذب غیر منطقی دانشجویان قطعاً یکی از عوامل بیکاری انبوه دانش‌آموختگان این رشته است.

اصلاح برنامه‌ی آموزشی رشته‌ مهندسی دریا ضرورتی انکارناپذیر جهت بقا و ادامه حیات و سپس رشد و توسعه و پیشرفت این رشته  و در نهایت استفاده از پتانسیل‌های دریا است، یکی از مهم‌ترین دروسی که باید به برنامه آموزشی این رشته اضافه شود که خود می‌تواند منجر به تحول این رشته و تغییر اساسی برنامه‌ آموزشی شود واحد درسی "کسب‌وکارهای دریایی" است که حتی می‌توان به دیگر رشته‌ها مانند "اقیانوس‌شناسی"، "حمل‌ونقل دریایی"، "شیلات" و دیگر رشته‌های مربوطه اضافه شود.

این درس یکی از مهم‌ترین دروس مهندسی برای ایجاد خودباوری در دانشجویان است که برای نخستین بار، برای شروع کسب‌وکار وارد دروس دانشگاهی می‌شود.

سر فصل و محتویات دروس می‌تواند موارد پیشنهادی همچون  آشنایی با روند شروع کسب‌وکار دریایی و استارت‌آپ‌ها،  ایده پردازی و ایده پروری،  ارزیابی ایده،  ارزیابی محصول،  ارزیابی بازار   روش‌های تأمین مالی،   نحوه ثبت شرکت و انواع شرکت‌ها،   شرکت‌های دانش‌بنیان، قوانین حقوقی تجارت و ماکلیت معنوی و   معرفی مهم‌ترین سازمان‌های مرتبط با کسب‌وکار دریایی و حوزه‌ کاری آن‌ها باشد.

بر طبق آمارنامه دریایی ایران چاپ 1396،خوشبختانه کشور ایران در سال‌های اخیر از نظر تولیدات علمی در زمینه مهندسی دریا رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است و در خاورمیانه رتبه 1 و در جهان از رتبه 6 برخوردار است و سومین کشور تولیدکننده مهندس دریا از حیث تعداد است که بسی جای تقدیر دارد.

اما تولید صرف مقالات علمی نشان دهنده رشد و توسعه فناوری در کشور نیست، زیرا نتایج تحقیقات علمی باید در جامعه به‌صورت محصول و دستاورد فنی مورد استفاده قرار گیرد.

با بررسی اجمالی و کیفی وضعیت دانشگاه‌های کشور (نه تنها در رشته مهندسی دریا بلکه در سایر رشته‌ها هم) می‌توان به راحتی دریافت که اکثر مقالات صرفاً جنبه پژوهشی داشته و درصد کمی از آن‌ها تبدیل به فناوری و محصول شده است.

کاملاً آشکار است که از نظر صنعتی و تولیدات فناوری و صنایع دانش‌بنیان متاسفانه آن طور که شایسته بوده عمل‌نکرده‌ایم و صنایع دریایی ما با مشکلات بسیاری هم‌اکنون مواجه هستند و از سویی تاکنون حدود 40 شرکت دانش بنیان مرتبط با دریا به ثبت رسیده است که البته با توجه به نوپا بودن و عمر کم این رشته، برای شروع خوب است.

همان طور که گفته شد اصلاح برنامه‌ آموزشی و گنجاندن درس "کسب‌وکارهای دریایی" در دراز مدت می‌تواند بسیار تأثیرگذار بوده و اثر خود را نشان دهد. لذا این اقدام (گنجاندن درس کسب‌وکارهای دریایی) می‌تواند با پیگیری و حمایت ستاد" توسعه‌ فناوری‌ها و صنایع دانش‌بنیان دریایی" معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که انصافاً باوجود عمر کوتاهی که از تشکیل آن می‌گذرد بسیار خوب عمل کرده و در بین سازمان‌ها و ارگان‌های دریایی بسیار پویا و مؤثر بوده و با همکاری کمیته علوم و فنون دریا‌ی وزارت علوم صورت پذیرد.

نبود این واحد درسی در برنامه‌ آموزشی کاملاً محسوس است. در حالی که سالانه بر تعداد فارغ‌التحصیلان دریایی اضافه و معضلی جدی به نام اشتغال هم برای دولت و هم برای شخص ایجاد می‌شود، امید است با واردکردن این واحد درسی و نگاه به تجاری‌سازی علم و تبدیل علم دانشگاه به محصول و روی آوردن به سمت صنایع دانش بنیان معضل اشتغال بر طرف شود.

* کارشناس حوزه دریا در ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی معاونت علمی