روز به روز محيط زيست ايران روزهاي بدتري را مي بيند. آلودگي هوا و خسارت‌هاي ناشي از رانندگي سالانه 400 ميليارد تومان ضرر به اقتصاد کشور مي زند. این موارد و بسیاری دیگر نتایج عدم توجه به مبحث پایداری در فناوری را نشان می‌دهد.
به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شاخص جهاني عملکرد محيط زيستي (EPI) براي ايران نشان مي دهد رتبه 114 را کسب کرده ايم و طي دو سال اخير36 پله نزول در بين 132 کشور جهان داشته ايم. آلودگي هوا و خسارت هاي ناشي از رانندگي سالانه 400 ميليارد تومان ضرر به اقتصاد کشور مي زند. دو سوم منابع طبيعي ايران طي نيم قرن اخير تخريب شده است سالانه 10 هزار هکتار جنگل و باغ در اطراف شهرهاي بزرگ و 100 هزار هکتار از مراتع به بيابان و مخروبه تبديل مي‏شود.
سازمان خواربار و کشاورزي جهاني (فائو) اعلام کرده است که ايران يکي از ۷۰ کشور در حال توسعه در دنيا است که پوشش جنگلي کمي دارد و اين پوشش جنگلي اندک، با سرعتي بيشتر از ديگر نقاط دنيا در حال نابودي است. روزانه بيش از 40 هزار تن زباله شهري در کشور توليد مي‏شود که بدون هيچ برنامه‏اي دفن مي‏شوند و آب‏هاي زير زميني را آلوده مي‏کنند. در سال ۲۰۱۱، حدود ۹۰۰ هزار تن مواد آلاينده وارد درياي خزر شده‌است، اين در حالي است که در سال ۲۰۰۹ اين مقدار نزديک به ۵۰۰ هزار تن بوده‌است. طي سال ۲۰۱۱، حدود ۹۰۰ ميليون متر مکعب فاضلاب که ۱۱۷ ميليون متر مکعب آن تصفيه نشده بوده، وارد درياي خزر شده‌است.
موارد فوق برخی از آمارهای جهان و ايران در خصوص خسارت هاي زيانبار عدم توجه به مبحث پايداري در بحث تکنولوژي را نشان می دهد. اهمیت این موضوع پژوهشگران کشورمان را بر آن داشت تا الگویی بومی در خصوص ارزیابی تکنولوژی پایدار ارائه دهند. زمانی که این پژوهش توسط محققان در دانشگاه علم و فرهنگ به صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی ارائه شد پس از بررسی ها صندوق با حمایت از این طرح موافقت کرد. هدف از این طرح که با عنوان "ارائه الگوي بومي ارزيابي تکنولوژي پايدار با رويکرد سياست‌هاي كلي نظام در بخش رشد و توسعه فناوري" انجام شد تدوين الگوي بومي ارزيابي تکنولوژي پايدار است.
بنابراین با توجه به محدوديت ظرفيت و کارايي اکولوژيکي در جهان، نگاه هاي توسعه اي معطوف به موضوعات پايدار شده است. در اين ميان موضوعات تکنولوژيکي به لحاظ تأثير گذاري بر زندگي آيندگان، از مقولات مهم به شمار مي آيد. عبارت تکنولوژي پايدار را بايد بسيار با احتياط به کار ببريم. اين عبارت گاهي با تکنولوژي محيط زيست اشتباه مي شود. درحاليکه عبارت دوم توجه کمي به جنبه هاي اجتماعي و اقتصادي پايداري دارد. همچنين در ارزيابي تکنولوژي هاي پايدار، تغييرات اقتصادي- اجتماعي که در نتيجه به کارگرفتن اين تکنولوژي ها بوجودخواهد آمد بايد قوياً مدنظر قرارگيرد. به علاوه تکنولوژي پايدار در مقايسه با تکنولوژي محيط زيست، از ديدگاهي بلند مدت به شرايط کوتاه مدت نظر خواهد کرد.
حال نکته حائز اهميت در مبحث تکنولوژي پايدار، وجود روشي جهت ارزيابي آن و انطباق آن با اصول پايداري است. از اينرو با توجه به وجود تکنولوژي هاي مختلف در کشور ما و از طرفي نياز کشور به توليد و يا انتقال تکنولوژي هاي نوين، ضروري است. در ابتداي امر تکنولوژي مورد ارزيابي قرار گرفته و در صورت انطباق آن با شاخص هاي پايداري، امر توليد، استفاده, اشاعه و يا انتقال صورت پذيرد. بدين منظور ضروري است از اصول و شاخصهاي توسعه پايدار در اين زمينه به نحو مطلوب بهره جست. يکي از منابع مهم در اين زمينه اسناد بالا دستي در کشور است. يکي از اين اسناد، سياست هاي کلي نظام در بخش رشد و توسعه فنآوري است. از اينرو با بهره گيري از مطالب عنوان شده، مي توان يک الگوي بومي جهت ارزيابي تکنولوژي پايدار تدوين کرد.
با توجه به اهميت موضوعات پايداري در مباحث توسعه اي، از نتايج حاصل از اين تحقيقي مي توان در زمينه ارزيابي تکنولوژي هاي موجود، توليد تکنولوژي و انتقال آن بهره جست. بدين صورت که بر اساس اسناد بالا دستي و سياست هاي کلي در زمينه رشد و توسعه فنآوري، حصول اطمينان از انطباق شاخص هاي تکنولوژيکي با موارد عنوان شده يکي از موضوعات مهم در راستاي توسعه پايدار است. بدين ترتيب با تدوين الگوي بومي ارزيابي تکنولوژي پايدار مي توان ضمن تمايز بين تکنولوژي هاي پايدار و ناپايدار، بسته به ميزان پايداري آنها، حمايت مناسبي در راستاي انتشار اينگونه تکنولوژي ها در کشور بعمل آورد.
بر اساس بررسي ادبيات و مرور سوابق مربوطه، ابزاري مدون جهت ارزيابي انطباق تکنولوژي ها با اصول توسعه پايدار و همچنين در راستاي سياست هاي نظام در زمينه رشد و توسعه فنآوري در کشور وجود ندارد. در واقع موضوع تکنولوژي پايدار در کشور با ديدگاه کلان تقريباً مغفول مانده است و با توجه به سياست های جهاني مبني بر توازن در جنبه هاي مختلف (اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، زيست محيطي و ...) اين موضوع در کشور ما اهميت فوق العاده اي خواهد يافت. در واقع مي توان گفت از بعد زماني و مكاني داراي نوآوري است. در واقع ميتوان گفت که هر نوع تکنولوژي و فنآوري به استثناي فناوري اطلاعاتي را مي توان با اين مدل به لحاظ پايداري و مفيد بودن در حوزه توسعه پايدار اندازه گيري کرد.
انتهای پیام/25