پیشرفت در حوزه علوم شناختی نیازمند تسهیل و سرعت بخشیدن به کسب و تولید علم روز آمد، توسعه و به کارگیری فناوری‌های شناختی متناسب با شرایط و نیازهای ملی و همچنین تربیت نیروی انسانی محقق چندین وجهی است که ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی نیز اقداماتی در این راستا انجام می‌دهد.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در چهار دهۀ گذشته، علوم شناختی دستاوردهای ارزشمندی را برای بشر به ارمغان آورده است. دهه 1990 دهه مغز نامیده شد و از آن زمان کشورها در زمینه این دانشنو سرمایه‌گذاریهای چشمگیری کردهاند به طوری که رقابت شدیدی بین آنها در دستیابی به اسرار مغز و استفاده کاربردی از آن پدید آمده است.

علوم وفناوری‌های شناختی، حوزه‌ای نوین و چند رشته‌ای میان رشته‌ای و به غایت پویاست. بنابراین برای پیشرفت و بهره‌مندی از این حوزه، تسهیل و سرعت بخشیدن به کسب و تولید علم روز آمد، توسعه و به کارگیری فناوری‌های شناختی متناسب با شرایط و نیازهای ملی و همچنین تربیت نیروی انسانی محقق چندین وجهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این امر در سطح کلان از طریق حمایت از طراحی و اجرای مطلوب طرح‌های پژوهشی و توسعه فناوری در راستای اولویت‌های کشور، ایجاد دوره‌های دانشگاهی، رساله‌های دکتری و کارشناسی ارشد، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و کنفرانس‌های تخصصی به همراه شرکت فعال در مجامع علمی بین‏المللی به موازات توسعه زیر ساخت‌های پژوهشی – آموزشی انجام می‌شود.

بنابراین با توجه به ماهیت این حوزه و شرایط کشور، حمایت‌های ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که علاوه بر پشتیبانی از فعالیت‌های علمی محققان و استادان متخصص در علوم و فناوری‌های شناختی، موجبات مهاجرت علمی محققان رشته‌های مربوطه به این نیز فراهم شود. به علاوه، حمایت از فعالیت‌های ترویجی در حوزه علوم وفناوری‌های شناختی از نظر این ستاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آشنا شدن آحاد جامعه با علوم و فناوری‌های شناختی و دستاوردهای علمی و عملی اصیل آن، زمینه‌ساز افزایش به‏کارگیری آنها و بالطبع افزایش رفاه فردی و اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی انسان می‌شود. جذب جوانان علاقمند در سطوح مختلف سنی و علمی به تحصیل و فعالیت در این حوزه از دیگر اهداف حمایت از فعالیت‌های ترویجی است.

حمایت از 140 پایان نامه دکتری و کارشناسی ارشد

ستاد علوم شناختی در دو حوزه "پژوهش، فناوری و زیر ساخت" و "آموزش، ترویج و منابع انسانی" به تفکیک برای رسیدن به اهداف خود فعالیت هایی را انجام داده است. فعالیت های گروه پژوهش در قالب حمایت از گروههای علمی و فناور الویت الف، طرح-های مصوب در کارگروه ایمپلنت مغزی، حمایت از توسعه زیرساخت، حمایت از تعاملات بینالملل، فعالیتهای انجام شده در حوزه سنجش و توانبخشی شناختی، حمایت از طرحهای پژوهشی و توسعه فناوری است. همچنین سایر فعالیت های گروه پژوهش در  سال گذشته در راستای شناسایی و تشویق نخبگان برتر حوزههای مرتبط با علوم شناختی در سال 96 تاکنون انجام شده است که عبارتند از حمایت از 140 پایان نامه در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد و حمایت از 110 مقاله ISI.

شناخت گروه های علمی و فناور اولویت الف

حوزه علوم و فناوری‌های شناختی، حوزه‌ای میان رشته‌ای است. از اینرو توسعه تیم‌های منسجم، میان‌رشته‌ای، هم‌افزا و متمرکز بر روی اهداف مشخص از لازمه‌های موفقیت کشور در این حوزه است. بر اساس این تفکر، ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی با حمایت هدفمند از مجموعه‌های مختلف در کشور تحت عنوان گروه‌های پیشرو، به هدایت و رصد دستاوردهای علمی و فناوری محققان و همچنین رفتار گروهی و میان‌رشته‌ای آنان به صورت مستقیم و از طریق ناظران داخلی و بین‌المللی پرداخته است. مأموریت این تیم‌ها بر اساس مطالعه روند دنیا، مزیت‌ها و فرصت‌های کشور با مشاوره بین‌المللی و داخلی توسط ستاد تعیین شده است.

نورواپتیک نخستین طرح گروه پیشرو

نخستین طرح گروه پیشرو با عنوان نورواپتیک در سال 1395 به تصویب رسید. هدف اصلی این پروژه راه اندازی سیستم اپتوژنتیک در کشور است. برای هماهنگی بیشتر و پیشرفت بهتر برنامه گروه پیشرو تصمیم گرفته شد قرار است یک نفر به عنوان ناظر عالی ستاد نیز در کنار تیم ناظر فعالیت کند.

پیشرو دوم با عنوان تحریک عمقی مغز (DBS)

در زمستان سال 1395، پیشنهاد طرحی با عنوان "تحریک عمقی مغز (DBS)" از سوی یکی از محققان دانشکده فنی دانشگاه تهران دریافت شد. این طرح هنوز به تصویب نرسیده است. هدف از انجام این پروژه، ساخت قطعهای است که با کاشت در داخل بدن انسان بتواند اثرات بیماری پارکینسون را کاهش دهد. پروژه شامل دو بخش است: بخش فنی و مهندسی، و بخش پزشکی. بخش فنی و مهندسی امور مربوط به ساخت قطعه را در بر میگیرد که شامل ساخت آیسی و بردهای الکترونیکی، ساخت الکترود فلزی، و ساخت جعبه قابل کاشت در بدن موجود زنده است. این بخش با همکاری دانشگاه تهران، دانشگاه سهند تبریز، و دو شرکت دانش بنیان نیکتک فنآوری و نیمههادی سینا انجام میشود. بخش پزشکی، امور مربوط به کاشت این قطعه در بدن موجود زنده (میمون) را در بر میگیرد که شامل تهیه و نگهداری میمونها، ایجاد حالت بیماری، جراحی جهت کاشت قطعه در بدن میمون، رسیدگیهای بعد از عمل، و ارزیابی عملکرد قطعه در بهبودی میمون است. این بخش با همکاری پژوهشگاه رویان، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، و دانشگاه علوم پزشکی ایران-بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) انجام میشود. وسعت پروژه و ماهیت بین رشتهای آن، همکاری نزدیک بین چندین موسسه بزرگ علمی و آکادمیک، و دو شرکت دانش بنیان صنعتی کشور را طلب میکند که در نوع خود منحصر به فرد است و میتواند الگوی خوبی برای پروژه های مشابه در سطح ملی باشد.

ادامه فعالیت ها در حوزه ایمپلنت مغزی

همچنین یکی از اهداف ستاد توسعه علوم و فناوریهای شناختی معاونت علمی، تشویق محققان مختلف برای فعالیت در حوزه پژوهشی ایمپلنتهای مغزی است. برای رسیدن به این مهم، این ستاد در بهمن ماه سال 1393 اقدام به تشکیل یک کمیته علمی متشکل از اساتید شاخص و فعال در این حوزه کرد که پس از تشکیل حدود 15 جلسه، RFP‌های متعدد (درخواست ارائه پروپزال از طرف متخصصان) در 10 عنوان که برای تکمیل یک ایمپلنت مغزی نیاز است، آماده شد. در راستای هدف مورد نظر، ابتدا دانشگاه-های معتبر فعال در این حوزه شناسایی شدند که بررسیهای دقیق مشخص کرد که 22 دانشگاه و حدود 120 عضو هیات علمی مشغول فعالیتهای مرتبط با این حوزه بوده یا مستعد همکاری هستند. بنابراین به این دانشگاهها و بالتبع اعضای هیات علمی آنها، و بعلاوه به متخصصین سایر حوزهها که امکان مهاجرت به حوزه ایمپلنتهای مغزی را داشتند اطلاع رسانیهای لازم انجام شد و RFPهای مدنظر در طی 3 فراخوان عمومی در وبسایت ستاد به علاقمندان فعالیت در این حوزه معرفی شد. فعالیت ها در ستاد برای ایجاد یک سیستم ایمپلنت مغزی در کشور ادامه دارد.  یک سیستم ایمپلنت مغزی به طور کلی وظیفه ثبت سیگنالهای عصبی یا تحریک سلولهای عصبی را بر عهده دارد. کاربرد سیستمهای ایمپلنت مغزی متفاوت بوده و حوزههای مختلف پزشکی، توانبخشی، بازتوانی و نظامی را شامل میشود و به عنوان مثال در حوزه پزشکی، میتوان به سیستمهای تحریک عمقی مغز که برای درمان پارکینسون استفاده میشود، اشاره کرد. با توجه به قرار گرفتن این حوزه در مرزهای دانش، درحال حاضر ایران 0.6 درصد از تولید علم این حوزه را به خود اختصاص داده و براساس آمار موجود، کشور ما جزء 25 کشور اول فعال در حوزه ایمپلنتهای مغزی است که انتظار میرود با حمایتهای انجام شده از طرف ستاد علوم شناختی، رشد قابل قبولی در این حوزه و در طی سال-های آتی در کشور مشاهده شود.

حمایت از توسعه زیر ساخت ها

در راستای حمایت از توسعه زیر ساخت نیز حمایت از عضویت در شبکه آزمایشگاهی، تجهیز آزمایشگاههای موجود در قالب طرح-های پژوهشی و افتتاح آزمایشگاه ملی نقشهبرداری مغز  از اقداماتی است که ستاد انجام داده است. شبکه آزمایشگاهی برای ایجاد امکان به اشتراکگذاری خدمات و تجهیزات آزمایشگاههای حوزه علوم و فناوریهای شناختی و انجام پژوهشهای بین رشتهای ایجاد شده است. در سال 96 تاکنون 12 آزمایشگاه در این شبکه عضو شده اند. همچنین ستاد تجهیز آزمایشگا ه های حوزه شناختی را نیز انجام داد.

از دیگر اقدامات ستاد در سالی که گذشت توسعه همکاری و ارتباط با سایر کشورها در حوزه علوم شناختی است که در این میان می توان به توسعه فعالیت با برزیل، همکاری با چین و سوییس  اشاره کرد.

ساماندهی بازار آزمونهای روانشناسی شناختی

نابسامانیهای موجود در بازار آزمونهای روانشناسی شناختی، از جمله استاندارد نبودن آزمونهای موجود، عدم رعایت حق مالکیت معنوی و نیز اجرا و نمرهگذاری غیر استاندارد آزمون توسط افراد آموزش ندیده باعث شد نیاز به وجود چرخهای معتبر برای آزمونهای روانشناسی بیش از پیش احساس شود. ستاد راهبری توسعه علوم و فناوریهای شناختی در راستای سیاستگذاری در حوزه علم و فناوریهای شناختی اقداماتی انجام داده است که می توان به بازبینی و اصلاح اکوسیستم طراحی شده برای آزمون های شناختی، برگزاری جلسات فنی با شرکت نرم افزاری برای ایجاد بستر نرم افزاری برای چرخه ی آزمون های شناختی و پیگیری اجرایی شدن نسخه نرم افزاری یکی از آزمون هایی که با حمایت ستاد هنجار شده و بومی سازی شده است اشاره کرد.

تشکیل گروه های علمی بین رشته ای پایدار

 با توجه به ماهیت بینرشتهای حوزه علوم و فناوری‌های شناختی، از اهداف مهم حمایت از طرحهای پژوهشی و توسعه فناوری، سوق دادن محققان به سمت تشکیل گروههای علمی بینرشتهای پایدار در این حوزه است. تعامل با سازمانها و گروههایی که می-توانند مشتری نتایج تحقیقات علوم و فناوریهای شناختی باشند از جمله دیگر فعالیتهای ستاد در این راستا است. از جمله این تعاملات میتوان به اعلان صورت مسالههای مورد نظر این مراکز در قالب اولویتهای فراخوان طرحهای پژوهشی و توسعه فناوری به منظور شروع به فعالیت محققان علاقمند در این زمینهها اشاره کرد. محک توانمندی گروههای فعال در این حوزه در زمینههایی مانند هدف گذاریهای علمی، انسجام فعالیتهای علمی، ساختاردهی درونگروهی، شکلدهی ارتباطات قدرتمند با مراکز علمی داخلی و بینالمللی از دیگر هدفهای چنین حمایتی است. ستاد توسعه علوم و فناوریهای شناختی در سال‌‌‌‌‌‌های اولیه فعالیت خود، اولویتهای کلی پژوهشی را با توجه به نیازهای کشور در مسیر توسعه علمی در حوزه علوم و فناوریهای شناختی مشخص کرده و از طرحهای پژوهشی در راستای این اولویتها حمایت میکند.

از جمله فعالیت‌های ستاد در زمینه حمایت از طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی در سال 96می‌توان به تصویب 15 طرح از فراخوان 95 ، تصویب 22 طرح از فراخوان 96 و همچنین تصویب 7 طرح مطالعاتی خارج از فراخوان اشاره کرد.

حمایت از آموزش های دانش آموزی

همچنین حمایت از برگزاری مسابقه‏ های علمی و المپیادهای دانش آموزی و دانشجویی از اقدامات گروه آموزش، ترویج و منابع انسانی ستاد است. چهارمین دوره مسابقات علوم اعصاب شناختی، چهارمین دوره مسابقه بین المللی دانش آموزی دانش مغز، برگزاری هفته آگاهی از مغز، حمایت از اعطای کمک هزینه سفر دانشجویان دکتری و اعضای هیئت علمی  برای ارائه‏ مقاله در کنگره‌های منتخب علوم و فناوری‏های شناختی از اقدامات دیگر این کارگروه است.

در سال 1396 ستاد علوم و فناوریهای شناختی با برگزاری دو فراخوان از 7 مقاله دانشجوی دکتری و 4 مقاله اعضای هیئت‌ علمی حمایت کرد. همچنین ستاد برای افزایش تبادلات علمی حوزه  علوم شناختی و جذب همکاری محققان ایرانی و غیرایرانی مقیم خارج از کشور با مؤسسات داخلی و کاهش مهاجرت افراد پویا در این حوزه، طرحی با عنوان "حمایت از اعطای فرصت های مطالعاتی به دو گروه دانشجویان دکتری و استادیاران جوان" اجرایی کرده است. موارد فوق تنها بخشی از آن چیزی است که در سال 96 در ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی رخ داد.

انتهای پیام/25