علم، دانش و فناوری به سرعت در حال پیشرفت هستند. در سال‌های اخیر فناوری‌های جدیدی خلق شدند. فناوری‌هایی که دستیابی بشر به رویاهایش را محقق کردند. سلول‌های بنیادی یکی از این حوزه‌ها است. شاید روزگاری درمان بسیاری از بیماری‌ها آرزو بود اما اکنون به کمک این سلول‌ها که بسیار هم کوچک هستند، امیدها افزایش یافته است و حتی در برخی موارد شاهد معالجه بیماران هستیم.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این حوزه اتفاقات چشمگیری برای کشور رقم خورد. فعالان زیست بوم این حوزه به سرعت در حال پیشتازی هستند. در سالی که گذشت نیز اتفاقات خوبی را برای این حوزه شاهد بودیم. اتفاقاتی که همه با همت، قدرت فکر، خلاقیت و توانمندی نیروی انسانی انجام شدو انگیزه‌ها و امیدها را دوچندان کرد.

امیر علی حمیدیه دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعداد فعالان این حوزه را رو به رشد دانست. موضوعی که مراجعه به آمار فعالان این حوزه و اعضای هیات علمی در  دانشگاه‌ها و وزرات بهداشت را بیش از 2 هزار نفر نشان می‌دهد. این فعالان طرح‌ها و پروژه‌های گوناگونی را در این حوزه پیش می‌برند.

از تحقیقات آزمایشگاهی فراتر گام برداشتیم

 حمیدیه می‌گوید: ستاد نیز در سال 98 برای گسترش حوزه آموزش، پژوهش و توسعه منابع انسانی سعی در انجام حمایت از دانشگاه‌های مختلف در بحث رساله‌های فناورانه دکتری داشت. این موضوع در حوزه کارآزمایی‌های پیش بالینی در حوزه سلول ، ژن، ایمنوسل‌تراپی و مهندسی بافت گسترش یافته است. اکنون در آموزش، پژوهش و توسعه منابع انسانی حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی به مرحله‌ای رسیدیم که تحقیقات در مدل‌های  حیوانی در حال انجام است. زمانی که تحقیقات پیش بالینی توسعه یابد مرحله بعد یعنی تحقیق روی انسان آغاز می‌شود.

بله در این سال‌ها نیروی انسانی فعال در این زیست بوم که سرمایه اصلی آن هستند، فعالیت‌های خود را توسعه دادند و دستاوردهای علمی و عملی را به کشور هدیه دادند. این فعالیت‌ها رتبه علمی ایران را نیز جابه جا کرد.

حمیدیه درباره این موضوع بیان می‌کند: سال 93 رتبه علمی کشور در تولید علم حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی 31 بود. اما در حال حاضر رتبه 13 را در سطح بین‌المللی داریم. ایران در تولید علم این حوزه، میان کشورهای اسلامی با اختلاف بسیار از ترکیه پیشی گرفته است و در سطح منطقه نیز رژیم اشغالگر قدس را چند سال است که کنار زده‌ایم و پیشی گرفتن از ایران در این حوزه دیگر کار ساده‌ای نیست. اما این مسیر نباید متوقف شود تا گام‌های بعدی که تولید فناوری است با قدرت برداشته شود.

حمایت از محققان جوان گسترش یافت

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی با بیان اینکه حمایت‌ها در این حوزه هدهمند شده است، ادامه می‌دهد: حمایت از محققان جوان و رساله دکتری تمرکز این حوزه بود. البته گسترش پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی در کشور را باید از دیگر اتفاقات خوب برای این حوزه بدانیم که در شمال شرق و شمال غرب کشور شاهد انعقاد قراردادهایی برای ایجاد این پژوهش‌سراها بودیم. این قراردادها وارد مرحله اجرایی شدند و به زودی در بجنورد و سلماس نیز همچون کرج، شیراز و کرمان این پژوهش سراها راه اندازی می‌شود.

برنامه‌ای بزرگ برای مصرف محصولات آغاز می‌شود

وی همچنین می‌گوید: در حوزه آموزش پیشرفت‌های خوبی را در سال گذشته در وزارت بهداشت شاهد بودیم. تصویب آیین‌نامه‌های حوزه سلول درمانی یکی از آنها است. البته نیاز به دروه‌های آموزشی برای پزشکان و متخصصان علوم پایه در این حوزه وجود دارد که در همین راستا دوره‌های آموزشی کوتاه مدتی توسط معاونت آموزشی وزارت بهداشت در حال آماده سازی است و در سال جاری آغاز می‌شود. این اتفاق شروع برنامه‌ بزرگی برای مصرف محصولات است. زیرا تا بیمارستان از این محصولات استفاده نکنند، بازاری برای محصولات شرکت‌های دانش بنیان وجود نخواهد داشت و آنها از بین می‌روند. پس در این صورت هم مردم از روش‌های نوین درمانی این حوزه سود می‌برند و از سویی صنعت جدید پزشکی بازساختی و سلول‌های بنیادی در کشور کامل می‌شود. این برنامه با همکاری ستاد و معاونت آموزشی وزارت بهداشت در حال انجام است.

103 شرکت عنوان دانش بنیانی را دریافت کردند

با توجه به مطالب بیان شده در حوزه تولید علم و دانش حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی ایران سرامد است و به خوبی در حال پیمودن مسیر است اما تجاریسازی و توسعه بازار را به کجا رساندیم.

حمیدیه از رشد شرکت‌های دانش بنیان این حوزه در سال‌های اخیر صحبت می‌کند و ادامه می‌دهد: در سال گذشته تعداد شرکت‌های این حوزه به 140 رسید که 103 شرکت عنوان دانش بنیانی را دریافت کردند. چهار سال پیش تعداد شرکت‌های فعال در این حوزه کمتر از انگشتان دست بود اما ظرف این مدت این رشد را داشتیم که هر کدام اشتغالزایی را داشته‌اند.

همچنین او از قولی که برای توسعه صادرات داده شده بود می‌گوید و بیان می‌کند: سال گذشته شاهد بودیم که شرکت‌های دانش بنیان حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی نیز در سفرهای معاون علمی و فناوری رییس جمهوری به خارج از کشور هیات ایرانی را همراهی می‌کردند. موضوع نشان دهنده این است که صادرات شرکت‌ها آغاز شده است و دیگر بازار 80 میلیونی ایران هدف آن‌ها نیست. در سفر هیات علم و فناوری ایران به چین کنسرسیومی از شرکت‌های این حوزه تشکیل شد و تمام چرخه حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی را ایران را ارائه می‌دادند. در سال جاری و بعد از آن نیز شرکت‌ها رشد بیشتری را در این حوزه خواهند داشت که اشتغال، ایجاد درآمد و ارتقاء استانداردها را به دنبال دارد. در این زمینه حمایت‌های خوبی در سال گذشته انجام شد و میزان تسهیلات و این حمایت‌ها رشد خوبی داشت. در سال جاری نیز همین رویه حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان ادامه می‌یابد.

زیست بوم سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی رشد کرد

حمیدیه همچنین به توسعه مراکز ارائه دهنده خدمات بالینی و مراکز جامع اشاره می‌کند و بنیانگذار این مراکز در ساختار دانشگاه‌های علوم پزشکی را معاونت علمی می‌داند. او معتقد است: مراکز جامع سلول بنیادی و پزشکی بازساختی توسعه دهنده ساختار نسل سومی در دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند. این مراکز با وجود شتابدهنده‌ها، شرکت‌های دانش بنیان، استارتاپ‌ها و فضاهای اتاق تمیز تشکیلات مورد نیاز برای توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی را به دل دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌برند.

 به گفته او، فعالیت این مراکز با راه اندازی در شهرهای تبریز، شیراز و تهران آغاز شد و در حال حاضر در کرمان، رویان و دانشگاه علوم پزشکی یزد نیز راه اندازی شده است. فعالیت مراکز به حدی تاثیرگذار بوده است که دانشگاه‌های علوم پزشکی از سایر شهرها نیز درخواست برای راه اندازی دارند. پس تولید فناوری روندی رو به رشد می‌گیرد. از سویی وجود این ساختارهای فناورانه با انجام پژوهش‌ها کمکی برای آموزش حوزه سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی در دانشگاه‌ها است. همچنین جهش شرکت‌های دانش بنیان را باید از همین مراکز بدانیم .

مراکز پیوند سلول‌های بنیادی خونساز افزایش یافت

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی درباره مراکز پیوند سلول‌های بنیادی خونساز (پیوند مغز استخوان) نیز می‌گوید: تعداد مراکز در سال گذشته افزایش یافت و به 19 مرکز رسید. همچنین تعداد هزار و ۲۰۰ پیوند در این مراکز سال ۹۸ انجام شد. معاونت علمی با حمایت از این مراکز به تقویت آنها کمک کرد. شبکه ملی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خونساز که با حمایت معاونت علمی در سال ۱۳۹۴ راه اندازی شد و تعدا داوطلبان آن به حدود  64 هزار نفر رسیده است. سال 98  نیز قرارداد جدیدی در این حوزه منعقد شد تا از سوی یک شرکت دانش بنیان چندین هزار نمونه داوطلبان اهدای سلول بنیادی به شبکه ملی وزارت بهداشت افزوده شود.

فعالیت شتابدهنده‌ها گسترش می‌یابد

او همچنین ادامه می‌دهد: حوزه بین‌الملل نیز مورد توجه ستاد قرار داشت. در واقع مراکز جامع سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی در این حوزه نقش مهمی ایفا می‌کنند. ایرانیانی که به کشور بازمی‌گردند در این مراکز مشغول می‌شوند و این افراد می‌دانند مکانی وجود دارد تا کسب و کار خود را راه اندازی کنند.

حمیدیه درباره اهداف ستاد در سال 99 توضیحاتی ارائه می‌دهد و می‌گوید: سال جاری گسترش شتابدهنده‌ها و مراکز جامع سلول‌های بنیادی و سلول‌های بنیادی در دانشگاه‌های علوم پزشکی با جدیت به عنوان یک هدف دنبال می‌شود. همچنین بحث بیمه خدمات و محصولات سلول‌های بنیادی را در سال جاری به پایان می‌رسانیم. قرار بود سال گذشته این پرونده این بحث بسته شود اما از آنجا که این بحث با پیچیدگی‌های بسیاری همراه است، این امر محقق نشد. همچنین دوره‌های آموزشی تکمیلی در سراسر ایران در جامعه پزشکی آغاز می‌شود تا تیم‌های بالینی آشنایی بیشتری با این حوزه و کاربرد سلول‌درمانی داشته باشند.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/25