محققان و متخصصان در تلاش هستند با کمک بازتوانی شناختی دریچه‌های تازه‌ای در این عرصه بگشایند. اما بازتوانی شناختی در اعتیاد چگونه به کار می‌آید. مغزهای آسیب دیده ناشی از مصرف مزمن مواد را می‌توان تحت «درمان بازتوانی شناختی» قرار داد. این درمان در بهبود آثار شناختی ناشی از مصرف مزمن مواد موثر است.

به گفته محمد تقی جغتایی ، اعتیاد از مشکلات حوزه سلامت محسوب می‌شود و گسترش فعالیت‌های علمی بهترین کار برای توانبخشی و درمان افراد درگیر با این بیماری است. در حال حاضر بازتوانی شناختی مسیرهایی را برای درمان پیش رویمان قرار داده است.

اما نخست باید بدانیم مطالعات ثابت کرده است که سوء مصرف موادی مانند آمفتامین و کوکائین باعث نقص در توانایی‌های شناختی مثل تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، توجه و حافظه کاری می‌شود. این مشکلات حتی حین ترک هم ممکن است تشدید شوند. پس بهره بردن از بازتوانی شناختی در چنین آسیب‌هایی قطعا مفید است.

اما چالش بزرگ در این مسیر نبود یک نقشه راه برای برنامه‌های بازتوانی سوء مصرف مواد است. برخی مطالعات مدعی هستند که نقایص شناختی ناشی از اعتیاد که در مغز ایجاد می‌شود می‌تواند از عوامل عود اعتیاد و بازگشت به مصرف باشد.

پس بازتوانی شناختی سوای از اینکه یک درمان اعتیاد است اما دست به گریبان با محدودیت‌ها است. در روی دیگر سکه فرض کنید که بخواهیم برنامه‌های بازتوانی شناختی را در سطح اول پیشگیری انجام دهیم، با این پیش فرض که با ارتقای کارکردهای شناختی آحاد جامعه از میزان ابتلا به رفتارهای اعتیاد آمیز جامعه بکاهیم.

در این جا نیز گسترده بودن رفتارهای اعتیاد آمیز و روش به کارگیری ارتقای شناختی عوامل، محدودکننده خواهند بود و مهمتر اینکه نمی‌توان بدون مطالعات کافی به موثر بودن پرداختن صرف به جنبه های شناختی اعتیاد برای پیشگیری از آن اکتفا کرد. بنابراین مطالعه کافی در زمینه‌هایی مثل سیستم‌های پاداش و وسوسه می‌تواند راهگشایی در این حوزه باشد.

ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در تلاش است همکاری و مشارکت محققان در حوزه دانش اعتیاد را افزایش دهد. زیرا افزایش پرورش شناختی یکی از راهکارهایی است که فرد را در تلاطم شرایط محیطی، اجتماعی و فردی از روی آوردن به رفتارهای پر خطر مانند اعتیاد دور نگه می‌دارد.

شاید اگر دید جامع نگر را تقویت کنیم و بدانیم که اعتیاد در هر انسان به هر چیزی که باشد یک اتفاق واحد از نظر بیولوژیک رقم می‌زند آنگاه دست محققان برای مطالعات و مداخلات مرسومی که از بازتوانی شناختی می‌شناسیم بازتر می‌شود. حتی شاید بتوان روزی به جامعه بدون اعتیاد فکر کرد که تمام نوزادان در بدو تولد واکسن ضد اعتیاد خود را دریافت می‌کنند و جامعه عاری از هر نوع رفتار اعتیاد آمیز می‌شود.

گزارش از: مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/25

اخبار مرتبط:

* تقویت سرمایه شناختی موجب پیشگیری از رفتار پرخطر می‌شود

*کارگاه مشترک ایران و چین در حوزه دانش اعتیاد برگزار می شود

* همکاری های علمی و تخصصی میان محققان و پژوهشگران حوزه دانش اعتیاد و علوم شناختی افزایش می یابد

* میمون های معتاد مسیر کنترل و مهار اعتیاد را نشان می‌دهند