کم آبی کشور چند سالی است که جدی شده و بسیاری از استان های کشور را در بر گرفته و همین موضوع مسوولان و محققان را به فکر جبران این کمبودها و خسارات ناشی از کم آبی در کشور انداخته است. کشت گیاهان شورپسند یکی از این راهکارها است که می توان نگاهی جدی تر و موشکافانه تری به آن داشت.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، «سالیکورنیا» یکی از همین گیاهان شورپسندی است از تیره اسفناجیان که در خاک غیرحاصلخیز و صحرا قابل کشت است و حتی با آب شور دریا در کنار هر آب دیگر نیز قابل آبیاری است.

گیاهی که تاکنون به عنوان گیاهان شوره‌زی و شورزی یا نمک‌خواه شناخته می‌شد، با برگ‌های آبدار نمکین آن در گرمای جهنمی و خاک رقت انگیز، با مقداری بیشتر از آبیاری معمولی آن هم با آب شور دریا رشد و نمو می‌کند. چندین کشور، سالیکورنیا و دیگر گیاهان مقاوم به آب شور را به عنوان منبع تأمین غذا بررسی می‌کنند. این گیاهان، گیاهانی کارآ برای بیابان زدایی نیز هستند.

سالیکورنیا را می‌توان در برخی رستوران‌ها به عنوان نوعی خزه دریایی، به صورت خام و یا بخارپز شده خورد؛ چرا که دارای خصوصیات برجسته اقتصادی و زراعی از جمله وجود مقدار زیادی روغن و پروتئین است و میزان قابل توجهی علوفه با کشت این گیاه تولید می شود.

گیاهان بوته‌ای شورپسند بر روی خاک‌هایی که شوری سولفاته -کلریده دارند یا نزدیک سفره‌های آبی زیرزمینی قرار گرفته‌اند در فرورفتگی‌های سولونچاک (شور و قلیایی) و سولونچاک‌های سواحل، رشد می‌کنند و دارای برگ‌های کوچک یا بی‌برگ هستند. 

ترکه یا سرشاخه‌های جوان ضخیم و ماشوره‌ای و معمولاً با برگ‌های گوشتی است. شیرهٔ سلول از محلول نمک‌های سولفاته و کلراته اشباع شده است. گاهی اوقات تا ۴۵ درصد وزن خشک مطلق برگ‌ها را نمک تشکیل می‌دهد. فراوانی نمک‌های محلول در آب باعث افزایش فشار اسمزی شیره سلول و به تأخیر انداختن تبخیر و تعرق می‌شود. در بعضی از گیاهان شورپسند فشار اسمزی به ۲۰۰ اتمسفر نیز می‌رسد.

جادوی سبز شوره‌زارها

سالیکورنیا جز گیاهان هالوفیت به معنای نمک‌دوست است، این گیاهان تحمل شوری بسیار بالا و زندگی در خاک های شوره زار را دارند. ارتفاع این گیاه ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر است، ساقه‌ها بند بند و آبدار، برگ‌ها کوچک و به شکل فلس‌های تحلیل رفته هستند. به نحوی که در نگاه نخست گیاه بدون برگ به نظر می‌رسد.

ساقه های این گیاه مصرف خوراکی هم برای غذای انسان و هم غذای دام دارند. بذر این گیاه سرشار از روغن بوده و از نظر کیفیت با روغن گلرنگ برابری می کند. روغن به دست آمده از دانه های سالیکورنیا شامل ترکیب بیوشیمیایی (پروتئین، چربی، اسید اسکوربیک، بتاکاروتن و کلروفیل)، محتویات معدنی (سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، فسفر،آهن، روی و مس)، ترکیب اسید آمینه (اسید گلوتامیک و آسپاراژین، متیونین و سیستئسن به مقدار کم) و غنی از بتاکارتن است. 

از اثر ضد اکسیداتیو روغن این گیاه گزارش های بسیاری وجود دارد که محصولات طبیعی و مشتقات آن دارای ویژگی های کارآمد ضد اکسیداتیو، ضد سرطان و فعالیت های ضد التهابی است. ساقه های سالیکورنیا دارای عناصر فعال و تقویت کننده سیستم ایمنی همانند آلوئه ورا است. از برگهای این گیاه در نوعی پودر ضد دیابتی برای کاهش علائم قند خون استفاده می شود.

قابلیت کاربرد این گیاه در تامین روغن خوراکی و تامین حداقل علوفه، در کنار کم توقع بودن گیاه و توان رشد آن در خاک های نامرغوب و استفاده از آبهای غیر قابل مصرف همچون فاضلاب صنعتی و آب شور دریا، آن را به گیاهی بسیار مهم تبدیل کرده است.

در کشورهای آفریقایی (اریتره و سودان) نیز تا کنون بیش از ۱۲ هزار هکتار از اراضی غیر قابل استفاده به کمک آب شور دریای سرخ به منظور تامین علوفه و سوخت زیستی زیر کشت این گیاه رفته اند.

جامعه به نمک سبز نیاز دارد و با توجه به تقاضای فراوان شرکت های فعال در حوزه زیست فناوری به این محصول، تجاری سازی آن در بازار محصولات و فناوری های مرتبط با بیوتکنولوژی بسیار مهم است.

لزوم توجه محققان ایرانی به تولید و ترویج نمک سبز در جامعه

معاون وزیر جهادکشاورزی در همین زمینه می گوید: محصولات پروبیوتیک گیاهی بومی که توسط محققان بیوتکنولوژی کشاورزی کشور عرضه می شود و در زمینه تامین امنیت و سلامت غذایی جامعه و نیز مصارف خوراکی و دارویی موثر است، باید اطلاع رسانی شود و شرکت های دانش بنیان می توانند با تجاری سازی این فناوری های زیستی، هم از نظر اشتغال و هم از نظر عرضه آن به بازار در کاربردی کردن محصولات زیست فناوری سهم بسزایی ایفا کند.

با توجه به اینکه چنین گیاهی که در ایران و نقاط مختلف کشور وجود دارد و زنگ خطر بحران کم آبی نیز به صدا در آمده است امیدواریم با توجه به نیاز و شرایط کشورمان در جهت استفاده از گیاهان هالوفیت و شورپسند، با افزایش آگاهی در سطح جامعه، کشت چنین گیاهانی افزایش یافته و اقبال عمومی به کاست و مصرف چنین گیاهانی بیشتر شود.

پایان پیام/23