پیشرفت‌های فناورانه هر روز شکلی نوین به خود می‌گیرد. فناوری‌هایی که شکل و نوع زندگی انسان را تغییر داده است و بشر را ناچار کرده که سرعت خود را برای همپا شدن با این تحولات فناورانه بیشتر کند. البته که برخی از این تغییرات ارتباط مستقیمی با زندگی روزمره انسان دارد و برخی هم با فاصله زیادی از مردم عادی در حال توسعه و پیشرفت هستند. مثلا فناوری‌های فضایی که به نظر می‌رسد به زندگی مردم ربطی ندارد اما در دل خود نیازهای جدی از جامعه را جای داده است.

خیلی‌ها فکر می‌کنند پرتاب موشک و ماهواره تنها یک شوی تبلیغاتی برای کشورها است و این کار چندان نقشی در توسعه کشورشان ندارد. اما شاید دانستن این‌که حتی دیدن یک سریال ساده هم به این کار متصل است، بتواند این تغییر نگاه را ایجاد کند.

فناوری‌های فضایی که به زوایای مختلف زندگی انسان ورود کرده جای پای خود به خوبی را سفت کرده‌اند. این فناوری‌ها به صنایعی مانند کشاورزی، رسانه، مخابرات، هواشناسی، معدن، نظامی وارد شده‌اند و هر روز محصولی جدید و کاربردی به آنها ارائه می‌کنند.

انسان از گذشته‌های خیلی دور به دنبال این بود که ببیند در فضا چه خبر است و چه اتفاقاتی در آن رخ می‌دهد. این کار هم تاریخی دارد که از اختراع رمل و اسطرلاب آغاز شد و امروز به نسل جدیدی از ماهواره‌های تحقیقاتی، فضاپیماهای غول‌پیکری که انسان را به فضا می‌برند و غیره رسیده‌ است. تجهیزاتی که در مرز دانش تولید می‌شود و انسان را چند گام به کشف فضا نزدیک‌تر می‌کند.

آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، هند، بریتانیا، ژاپن، کره جنوبی، ایران و رژیم اشغالگر اسراییل را 10 کشور دارای فناوری‌های برتر فضایی می‌دانند. آمارها گواهی می‌دهد که از آغازین روز‌های تلاش بشر برای دستیابی به فضا تاکنون حدود 6 هزار ماهواره به فضا پرتاب شده است.

اما نکته جالب این آمارها، وجود نام ایران در میان 10 کشور برتر فضایی است. کشوری محصور در تحریم‌ها که کل صنعت هوایی و فضاییش درگیر تحریم‌هایی است که منبا و اساسی ندارد. اما هست و همچنان ادامه دارد. کشوری که با داشتن کمترین امکانات و تجهیزات و فقط با باور به توانمندی متخصصان و دانشجویان خود به این لیست با فناوری بالا پیوست و در کنار کشورهای پیشرفته جهان جای گرفت.

بهره‌برداری از فناوری فضایی و ماهواره در ایران به دهه چهل شمسی برمی‌گردد. روزی که برای نخستین بار یک آنتن 30 متری در اسد آباد همدان برای ارتباط گیری با ماهواره‌های سازمان بین المللی مخابرات جهانی نصب شد. اما گام‌های بعدی در این حوزه فناورانه به سرعت برداشته شد و امروز ایران به جمع کشورهای دارای فناوری ارسال ماهواره، ساخت ماهواره‌بر و پرتاب موشک پیوسته است.

برای ورود جدی ایران به عرصه فناوری فضایی باید به اواسط دهه هفتاد برگردیم. روزهایی که با ساخت مدل مهندسی و فضایی ماهواره مصباح با همکاری یک شرکت ایتالیایی توسط نیروهای متخصص داخلی در رقم خورد و بعد از آن بود که متخصصان کشورمان خودشان دست به کار شدند و نسل‌های جدیدی از این تجهیزات را تولید کردند.

این نکته مهم را از یاد نبریم که ایران در میانه دیوارهای مستحکم تحریم‌ها توانسته به چرخه کامل فناوری فضایی دست بیابد. این اتفاق هم سال 87 با پرتاب ماهواره «امید» توسط ماهواره‌بر «سفیر» محقق شد. همه این تلاش‌ها به دست جوانانی رقم خورد که میانگین سنی آنها بین 32 تا 35 سال است. در حالی‌که محدوده سنی دانشمندان فضایی دنیا را محدوده 40 تا 50 سال می‌دانند. آن‌طور که منوچهر منطقی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌گوید: زیست‌بوم فناوری و نوآوری ظرفیت علمی و تخصصی جوانان را باور و آن را به صنایع و حوزه‌های علمی تزریق کرد.

به گفته او، فعالیت ماهواره‌ای ایران از دهه 70 هجری شمسی شروع شد. ‌نتیجه را بعد از 17 سال در 14 بهمن سال 1387 دیدیم. بنابراین اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم می‌توان گفت از دولت هفتم یا هشتم شروع شد و ما نتیجه را در دولت دوازدهم ملاحظه کردیم.

منطقی می‌گوید: 10 سال است که وارد دهه بعدی توسعه فناوری‌های فضایی شده‌ایم. البته که به نسبت برنامه تعیین شده عقب هستیم؛ اما تلاش‌ها همچنان ادامه دارد. همه دنیا اذعان دارند که ایران دیر به این عرصه ورود کرد اما رشد توانمندیمان بیش از حد انتظار بود.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه می‌دهد: ایران قابلیت‌های فراوانی در حوزه‌های علمی، فناوری، منابع طبیعی، جایگاه استراتژیک جغرافیایی، فرهنگ غنی حکومتداری و کشورداری دارد. ما از همه مواهب خدادادی کمتر استفاده کرده‌ایم. به امید آن که در دهه پنجم انقلاب، این قابلیت ها را یکپارچه کرده و جزو 10 اقتصاد برتر دنیا شویم که نهایتا این هدف قابل تحقق است.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/23