مدیریت جنگل­‌های شهری به­عنوان یکی از راه‌کارهای اساسی مدیریت پیامد­های ناشی از توسعه شهری شناخته می­شود. در این راه‌کار، جنگل­های شهری به عنوان جزء مهم اکوسیستم شهری وظیفه ارائه طیف گسترده­ای از خدمات اکوسیستم مانند تقویت کیفیت هوا، کاهش گرمای تابستان، کاهش رواناب، کاهش تولید گازهای گلخانه­ای، زیباسازی فضای شهری و ایجاد فرصت­های تفریحی را دارند.

جنگل‌هایی که به مثابه ریه‌های زمین عمل می‌کنند و با تولید اکسیژن و کاهش آلاینده‌ها یکی از موثرترین آفریده‌های خدا برای حیات زمین محسوب می‌شوند. فضای گسترده سبزی که این روزها با تغییرات اقلیمی که دنیا را تحت تاثیر قرار داده روزهای خوبی را نمی‌گذارند ونیاز به توجه جدی‌تری دارد.

در روزهایی که به گفته دوستداران محیط زیست، توسعه شهرهای صنعتی و فراگیری فناوری‌های نوین یکی از دلایل از بین رفتن جنگل‌ها است، همین فناوری‌ها به کمک احیای حیات آن‌ها آمده‌اند تا بتوانند جانی تازه به کالبد این سبزه قبای زمین بدمند.

اما پایش جنگل‌هایی که حیات زمین به آن‌وابسته است به دلیل پیچیدگی‌های اجتماعی/ زیست‌محیطی جنگل‌های شهری و فعل و انفعالات بین فرآیندهای اقتصادی/ اجتماعی و زیست‌محیطی سخت و دشوار شده است. به همین دلیل نیازمند داده­های دقیق و به­هنگام از وضعیت، روندها و اطلاعات مربوط به این فعل و انفعلات در مقیاس­های زمانی و مکانی متفاوت و متعدد هستیم.

در روش‌های سنتی این اطلاعات با نمونه­گیری تصادفی و تفسیر بصری عکس­های هوایی به دست می­آید که علاوه­بر هزینه بالا، زمان­بر بودن، نیازمندی به عوامل انسانی فراوان و ناکارامدی در پوشش مناطق بزرگ، قابلیت تکرارپذیری و مقیاس پذیری نیز ندارند.

سنجش از دور به عنوان یکی از فناوری‌های ژئوماتیک برای ارزیابی جنگل­های شهری در مقیاس­های مختلف، سریع، تکرارپذیر، شئ­گرا و مقرون به­صرفه است.

برای نمونه با روش­های سنجش از دوری یک تک درخت، لکه­های جنگلی شهری و یا تمام جنگل­های شهری از لحاظ ساختاری (آرایش سه بعدی پوشش گیاهی نظیر ارتفاع درخت، حجم و اندازه شاخ و برگ آن) و عملکردی (فرآیند­های زیست­محیطی) قابل شناسایی، اندازه­گیری، نقشه­برداری، طبقه­بندی، نظارت، مدل­سازی، پایش و ارزیابی است.

از جمله توانمندی‌های این فناوری کاربردی می‌توان به «انجام مطالعات مختلف در خصوص پیوند بین فضای سبز شهری و جزیره حرارتی شهری به وسیله ادغام تصاویر ماهواره­ای و استفاده از داده­های چند­منبع سنجش­ از­ دور» و « نقشه­برداری از آتش سوزی­های جنگلی با ادغام تصاویر ماهواره­ای به  جهت برآورد خسارات وارده و مدیریت صحیح بحران» اشاره کرد.

همچنین «برآورد و شناسایی جنگل شهری در ساختار پیچیده محیط شهری، تخمین زیست­توده و هم­چنین تولید نقشه میزان ذخیره­سازی کربن توسط درختان شهری به­وسیله­ی ادغام تصاویر ماهواره­ای و ابرنقاط سه­بعدی حاصل از LiDAR» و «برآورد تغییرات اثرات جزیره حرارتی شهری و ساختار جنگل شهری در طی یک بازه زمانی معین، به ویژه قبل و بعد از یک رویداد خاص مانند وقوع سیل و یا برآورد تغییرات جنگل­های شهری و اثرات اقتصادی و زیست­محیطی ناشی از آن در یک بازه زمانی طولانی مدت با تکیه­بر قابلیت تکرارپذیری سنجش از دور و استفاده از داده­های چند­زمانه سنجش از دور» از دیگر کاربردهای این فناوری است.

برای این فناوری پیچیده جهانی کاربردهای دیگری مانند «شناسایی و طبقه­بندی انواع گونه­های درختی به­وسیله­ی ادغام تصاویر هوایی و ابرنقاط سه­بعدی حاصل از LiDAR» و «پایش و بررسی تغییرات و اثرات مرتبط با جنگل­های شهری در مقیاس­های مختلف محلی، شهری، منطقه­ای، ملی و جهانی با تکیه­بر قابلیت مقیاس­پذیری سنجش از دور و استفاده از داده­های چندمقیاس سنجش از دور» نیز تعریف کرده‌اند.

بی­تردید مدیریت جنگل­های شهری یکی از پایه­های اساسی ارتقاء کیفیت زندگی شهری، توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی است که با ارتباط، هم­افزایی و همکاری مدیران و متخصصان سنجش از دور ضمن صرف کم­ترین هزینه و زمان و با بالاترین دقت قابل حصول خواهد بود.

* کارشناس ارشد گروه ژئوماتیک

پایان پیام/