برخی از حالات ذهنی ما مانند باورها حالات بازنمودی‌اند. یعنی درباره چیزی هستند، اما همه حالات ذهنی حالات بازنمودی نیستند. مثلاً احساسات درباره چیزی نیست. احساسات خصوصیتی دارد که به کوالیا معروف است. کیفیات ذهنی یا کوالیا یا همان جنبه کیفی حالات ذهنی، یکی از مهمترین مسائل فلسفه ذهن است. یکی از خصوصیات حالات ذهنی این است که دارای کیفیتی است که فقط دارنده این حالات آن کیفیت را احساس می‌کند و دیگران به آن دسترسی ندارند. یعنی این جنبه کیفی تنها از منظر اول شخص قابل درک است. مثلاً دردها واجد احساس کیفی خاصی هستند که مشخصه درد است یعنی رنجش و ناراحتی.

وقتی من درد می کشم، فقط خودم م‌ دانم این درد چه احساسی دارد و دیگران نمی‌توانند درد مرا آنطور که من احساس میکنم احساس کنند. هر نوعی از احساسات، کیفیت احساسی خاص خود را دارد. حال اگر همه حالات ذهنی ما حالات بازنمودی نباشد، آیا کل ذهن می‌تواند یک رایانه باشد؟ به نظر می‌رسد پاسخ منفی است. زیرا رایانه وسیله‌ای است که بازنماینده‌ها را در یک روش نظام‌مند پردازش می‌کند. بنابراین تنها آن حالات ذهنی که خصوصیت بازنمودی دارند، محاسباتی‌اند. اگر بپذیریم که برخی از حالات ذهنی حالات بازنمودی‌اند، باید بررسی کنیم چگونه این حالات محاسباتی هستند. بنابراین، حداقل در مورد حالات ذهنی کیفی نمی‌توان ذهن را همانند یک رایانه دانست.

آنچه مردم انجام می‌دهند یا صحبت می‌کنند، مبتنی بر فکر آنهاست. به عبارت دیگر باورها، امیال، آرزوها، امیدهای مردم علت رفتار و سخنان آنهاست. تفکرات یا باورها و امیال و نظایر آن حالات بازنمودی ذهن‌اند.

رایانه‌ها نقش مهم و اساسی در زندگی ما دارند. ما تقریباً هر روز با آنها سروکار داریم و به صور گوناگون از آنها استفاده می‌کنیم. آیا تا به حال فکر کرده‌اید که رایانه‌ها چگونه کار می‌کنند؟ با اینکه جزئیات ساختاری رایانه‌ها پیچیده است، اما مفاهیمی که در پس زمینه این ساختار وجود دارد بسیار ساده است. اگر ما در فهم اینکه رایانه‌ها چگونه کار می‌کنند مشکل داشته باشیم، این مشکل به دلیل وجود این مفاهیم نیست. بلکه مشکل این است که چگونه چنین مفاهیم ساده‌ای می‌تواند مفید بوده، چنین کارکردی داشته باشند.

اگر بخواهیم تعریف نه چندان دقیقی از رایانه ارائه دهیم، شاید این تعریف تا حدی راهگشا باشد که رایانه وسیله‌ای است که بازنماینده‌ها را در یک روش نظام‌مند پردازش می‌کند.

*عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم شناختی