اقتصاد چرخشی به عنوان یکی از پارادایم های جدید اقتصادی، با تکیه بر اصول توسعه پایدار و با هدف ایجاد حلقه های بســته جریان مواد در میان تمام ذینفعان، صنایع و مناطق جغرافیایی در سراسر جهان است.

در کنار عزم و توجه سیاستگذاران، یکی از مهم‌ترین ارکانی که در راستای خلق این حلقه بهینه بسته به کمک صــنایع و بخش های مختلف آمده اســت، به کارگیری علم و فناوری در بخش های مختلف و توسط بازیگران این حوزه ها است.

کاهش آثار زیان بار زیست محیطی

تولید مقادیر بالای پسماندها در اثر فعالیت ‌های اقتصادی و مصرف محصولات توسط افراد، یکی از مهم ‌ترین چالش ‌هایی است که امروزه در کره زمین وجود دارد. اقتصاد چرخشی به ایجاد توسعه پایدار برای نسل‌ های آینده و کاهش آثار زیان‌ بار زیست محیطی کمک می کند.

اقتصاد چرخشی، مدلی از تولید و مصرف است که شامل اشتراک گذاری، اجاره، استفاده مجدد، تعمیر، بازسازی و بازیافت مواد و محصولات موجود تا آنجا که ممکن است، می ‌شود. با این روش، چرخه عمر محصولات نیز افزایش می ‌یابد.

کاهش پسماندهای حاصل از تولید

در شکل اجرا، اقتصاد چرخشی به این معناست که پسماندهای حاصل از تولید به حداقل برسد. زمانی که یک محصول به انتهای عمر خود می‌ رسد، مواد استفاده‌ شده در این محصول در هر بخش از صنعت که آن را نیاز دارد، یک بار دیگر به کار گرفته می ‌شود. این مواد می ‌تواند بارها به‌ طور مولد مورد استفاده قرار بگیرد و از این رو ارزش بیشتری خلق کند.

اقتصاد چرخشی که می‌توان آن را به یک چرخه‌ در اقتصاد تشبیه کرد، متفاوت از مدل‌ های سنتی و خطی اقتصاد است که بر اساس الگوی استخراج مواد، ساخت محصول، مصرف و دور انداختن است. مدل اقتصاد چرخشی مبتنی بر استفاده از مقادیر قابل توجه انرژی و مواد ارزان و در دسترس است.

ضرورت تغییر بر مبنای مدل اقتصاد چرخشی

بخش دیگری از این مدل بر اساس منسوخ شدن برنامه‌ ریزی برای عمر مصرف محصولات است؛ به این معنا که در مدل اقتصاد خطی و سنتی، تولیدکنندگان تلاش می‌ کنند هر یک از محصولاتشان دارای عمر محدودی باشد تا مصرف‌ کنندگان ناچار شوند دوباره آنها را خریداری کنند. این مدل تولید و مصرف، به تدریج در حال منسوخ شدن است و برای نمونه، اتحادیه اروپا در تلاش است که با استفاده از مدل اقتصاد چرخشی، تولید و مصرف بی‌ رویه را که زیان‌ های قابل ‌توجهی برای زیست ‌بوم دارد، مهار کند.

در چرخه زندگی موجودات زنده، محلی برای دفن زباله وجود ندارد و مواد همواره در گردش هستند. مواد بر جای مانده از یک جاندار، به غذا یا انرژی مورد نیاز برای ادامه حیات جانداران دیگر تبدیل می شوند. انرژی مورد نیاز نیز از خورشید تامین می شود. جانداران رشد می کنند، می میرند و مواد تشکیل دهنده آنها به شکلی امن به خاک باز می گردند.

تولید سرمایه از طریق تولید زباله

این فرآیند، برای میلیاردها سال با کارایی ادامه داشته است. ما انسان ها اما، یک رویکرد خطی را به کار گرفته ایم. ما با استفاده از مواد اولیه، کالاها را درست کرده و ضایعات باقی مانده را دفع می کنیم. به عنوان مثال وقتی یک گوشی موبایل جدید می خریم، موبایل قدیمی را دور می اندازیم.

هر بار که این کار را انجام می دهیم، در واقع در حال استفاده از منابع محدودی هستیم که در اختیار داریم و اغلب زباله هایی سمی تولید می کنیم. به سادگی می توان نتیجه گرفت که چنین فرآیندی نمی تواند برای مدت طولانی ادامه پیدا کند.

با در نظر گرفتن این که مدل چرخشی موجودات زنده، یک مدل کارآمد است، این امکان وجود دارد که ما انسان ها نیز طرز فکر خود را عوض کرده و مدل اقتصادی خود را به یک اقتصاد چرخشی تغییر دهیم. در این صورت، این امکان وجود خواهد داشت که تولید زباله توسط انسان ها، به جای کاستن از سرمایه، به تولید سرمایه منجر شوند. به عنوان نمونه، می‌توان از طریق بازنگری و طراحی مجدد محصولات غذایی و بسته‌بندی‌های آن‌ها، مواد امنی تولید کرد که قابلیت تبدیل شدن به کود داشته باشند و به رشد مواد غذایی بیش‌تری کمک کنند. با این کار، هیچ منبعی در فرآیند تولید و مصرف این محصولات از بین نخواهند رفت.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#