احسان عسکری*

حوزه دریا و صنایع دریایی مشتمل بر بخش های مختلفی از جمله سکوهای دریایی، استفاده از منابع نفت و گاز در دریا، حمل و نقل دریایی، صنایع صید و استفاده از آبزیان و ساخت و تعمیر انواع کشتی ها، شناورها وتجهیزات دفاعی است  که خوشبختانه در چهل سال اخیر پیشرفت های چشمگیری در این حوزه وجود داشته است. به طوری که در ابتدای انقلاب ناوگان کشتیرانی و حمل و نقل دریایی محدودی وجود داشت و در حال حاضر بیش از یک درصد از ظرفیت ناوگان حمل و نقل دریایی جهان در اختیار ایران است و در منطقه نیز جایگاه اول ناوگان حمل و نقل دریایی متعلق به ایران است . در حوزه بنادر نیز در ابتدای انقلاب بنادر محدودی وجود داشت که فعالیت حمل و نقل و جابجایی کالا را در حوزه های تجاری، نفتی و شیلات انجام می دادند. خوشبختانه در حال حاضر توسعه قابل توجهی در این حوزه ایجاد شده است و بیش از 200 بندر کوچک و بزرگ در حوزه های مختلف تجاری، نفت، شیلاتی و تفریحی در کشور وجود مشغول به فعالیت هستند. در حوزه کشتی سازی تقریبا در ابتدای انقلاب فعالیت چندانی وجود نداشت و چیزی که چهل سال پیش ساخته می شد محدود به ساخت چند نمونه قایق کوچک بود اما در حال حاضر نمونه های مختلف کشتی و شناور دفاعی و تجاری وجود دارد که توسط شرکت های داخلی ساخته شده‌اند و درحال بهره برداری هستند. در حوزه آموزش و تربیت نیروی متخصص نیز اوایل انقلاب مشکلات زیادی وجود داشت، به طوری که تقریبا تمام متخصصان دریایی کشور برای آموزش باید به خارج از کشور اعزام می شدند تا دوره آموزش های تخصصی را بگذرانند اما در حال حاضر فارغ التحصیلانی در مقطع دکتری از دانشگاه های داخلی به تربیت متخصصان پرسنل دریایی در حوزه های تجاری، دفاعی مشغول هستند. 

در حوزه مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، چهل سال پیش تقریبا هیچ مرکزی در کشور وجود نداشت، اما اکنون زیرساخت های بسیار مناسبی برای تحقیقات و آزمایش های دریایی فراهم شده است و بیش از 10 آزمایشگاه و مرکز تحقیقاتی فعال در کشور مشغول فعالیت هستند.

همچنین، براساس تحقیقات و فعالیت های علمی حوزه دریایی، در جایگاه رتبه هفتم دنیا قرار داریم که از لحاظ تعداد و انتشار مقالات رتبه بسیار خوبی است، به طوری که نسبت به کشورهایی همچون ژاپن و حتی برخی کشورهای اروپایی در جایگاه بالاتری قرار داریم و می توان امیدوار بود، اگر زنجیره علم تا عمل را کامل کنیم ارزش افزوده و اشتغال خوبی در کشور ایجاد خواهد شد.

در حوزه ساخت تجهیزات، مواد و ابزارآلات مورد استفاده در دریا نیز در گذشته بسیار محدود بود، ولی امروزه بیش از 200 شرکت فعال داخلی در حوزه  تولید اقسام تجهیزات و ابزارآلات دریایی فعالیت می کنند و نیازی به خارج از کشور نیست.

در بخش ساخت و نصب سکوهای دریایی که جهت بهره برداری از منابع نفت و گاز مورد استفاده قرار می گیرد تا دهه هفتاد وابستگی شدیدی به پیمانکاران خارجی وجود داشت، اما طی دو دهه اخیر تلاش های زیادی برای افزایش توان داخلی در بهره برداری از منابع نفت و گاز صورت گرفته است، به طوری که در حال حاضر این کار به صورت کامل توسط شرکت ها و پیمانکاران داخلی انجام می شود حتی صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای مختلف نیز در این حوزه امکان پذیر شده است.

موضوع دیگری که د رحوزه دریایی اهمیت دارد بحث بازرسی و صدور گواهینامه های بین المللی ایمنی و استاندارد است که تا چند سال گذشته وابستگی شدیدی به موسسات بین المللی خارجی داشتیم، اما خوشبختانه در زمان تحریم ها این نیاز باعث شد شرکت ها و مراکز داخلی در این حوزه فعال شوند و ناوگان بزرگ دریایی کشور با پرچم جمهوری اسلامی و گواهینامه های موسسات داخلی در دریاها به فعالیت بپردازند تا جایی که دراین حوزه به  خودکفا برسیم و نیازی به کشورهای خارجی نداشته باشیم .

در بّعد شناخت وضعیت دریاها اطاعات دریایی و اطلاعات اقیانوس شناسی نیز خوشبختانه گام های خوبی برداشته شده و در حال حاضر برای کسب اطلاعات مربوط به حوزه دریا همانند گذشته وابستگی به مراکز خارجی نداریم و مراکز داخلی توانمندی کامل در این حوزه کسب کرده اند که می توانند در اختیار سایر نهادها و شرکت های مرتبط با حوزه دریا قرار دهند.

*کارشناس صنایع و فناوری های دریایی، ستاد توسعه فناوری های حوزه فضایی، حمل و نقل پیشرفته

منبع: ISTI.IR 

پایان پیام/