خلاقیت یکی از ارکان پیشرفت است و مادامی که این رکن در هر زمینه‌ای مدنظر قرار گیرد، سبب پویایی آن خواهد بود. مقوله صنعت نیز از این قاعده مستثنی نیست و اصولاً صنعت فاقد خلاقیت را نمی‌توان صنعتی پایدار دانست. اکثر کشورهای دنیا با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی و سطح دانش خود سرفصل‌های ویژه‌ای را برای تحقق صنعت خلاق در نظر گرفته‌اند. در کشور ما نیز اگرچه ظرفیت‌های بسیار زیادی برای رشد صنایع خلاق ایرانی وجود دارد، اما تاکنون به این مهم، آن‌چنان که باید و شاید، پرداخته نشده است.

ذخایر فرهنگی قابل توجه در کشور

تنوع اقوام ایرانی و پیشینه فرهنگی و هنری ایرانیان دو موردی هستند که قبل از هر موضوع دیگری می‌توانند به رشد صنایع خلاق در ایران کمک کنند. از یک سو اقوام ایرانی نظیر ترکمن، کرد، لر، بلوچ و … هرکدام دارای فرهنگ خاص خود هستند که این فرهنگ می‌تواند به عنوان خاستگاه تولید محصولات صنعتی خلاق مورد مطالعه و تجاری سازی قرار گیرد. از سوی دیگر ایرانیان همواره طی قرون متمادی نزد مردم جهان به عنوان مردمانی اهل فرهنگ و هنر شناخته شده‌اند، نمونه‌هایی از این گزاره را می‌توان در آثار تاریخی به جای مانده از دوره‌های پیشین در قالب‌های معماری، صنایع دستی، لوازم زینتی و… به وضوح مشاهده کرد.

صنایع دستی یکی از ظرفیت‌های بسیار خوب صنعت خلاق در ایران است که متأسفانه سیاست‌گذاری کلان قابل توجهی درباره آن صورت نگرفته است، به جد می‌توان گفت آن دسته از صنایع دستی که می‌توان آن‌ها را در زمره صنایع خلاق ایرانی به حساب آورد، عمدتاً توسط کارگاه‌های سنتی و خانگی ساخته می‌شوند. این مسئله اگرچه باعث حفظ کیفیت صنعت خلاق ایرانی شده است، اما پایین بودن سطح تولیدات سبب شده تا عمده محصولات تولیدی در داخل کشور به مصرف برسد و فرصتی برای عرضه آن‌ها در بازارهای بین المللی وجود نداشته باشد.

نقش دولت در توسعه صنایع فرهنگی

به نظر می‌رسد نقش دولت در توسعه صنایع خلاق ایرانی را می‌توان به طور کلی در دو بخش مورد توجه قرار داد. بخش اول آن دسته از رسالت‌ها است که به صورت ایجابی سبب توسعه صنعت خلاق در ایران می‌شود که تحقق این رسالت‌ها منجر به تقویت صنایع خلاق در ایران و شکوفایی استعدادهای مرتبط خواهد شد. بخش دوم نیز ناظر به رسالت‌هایی است که به صورت سلبی بوده و از ورود صنایع خلاق کاذب به داخل جلوگیری می‌کند؛ منظور از صنایع خلاق کاذب آن دسته از صنایع خلاقی است که توسط کشورهای دیگر تولید می‌شود و با وجود اینکه در داخل کشور توانمندی‌های لازم برای تولید و حتی صادرات آن‌ها وجود دارد، وارد می‌شوند.

جایگاه رفیع معماری ایرانی در جهان

گذشته از صنایع دستی، معماری ایرانی نیز جایگاه بلند مرتبه‌ای در سطح جهان دارد که می‌تواند مورد توجه قرار گرفته و متناسب با استانداردهای روز در سطحی نوین کاربردی سازی گردد. بعد از این دو حوزه، تبلیغات را نیز می‌توان با فعالیت‌های نسبتاً قابل توجهی که توسط شرکت‌های خصوصی تبلیغاتی انجام گرفته، جزو صنایع خلاق ایرانی به حساب آورد. درآمدهای حاصل از شرکت‌های تبلیغاتی در مجموع سالانه حدود سه هزار میلیارد تومان است که این رقم اگرچه در مقایسه با کشورهای خارجی چندان چشمگیر نیست، اما حاکی از ظرفیت‌هایی است که در این حوزه وجود دارد.

ظرفیت‌های بالقوه فعالیت در صنایع خلاق ایرانی

صنعت خلاق ایرانی در حوزه های مانند مجله، سینما، اینترنت و تلویزیون، ظرفیت‌های بالقوه فراوانی برای فعالیت دارد.  این در حالی است که میزان درآمد کشورهای پیشرفته دنیا از این حوزه حدود ۹۰ میلیارد دلار است. در این زمینه می‌توان یکی از علل اصلی کمرنگ بودن این حوزه‌ها را فقدان زیرساخت‌های آموزشی مرتبط دانست. با توجه به بازار رو به گسترش سمعی و بصری در کشور و توسعه vod ها،  اقبال شرکت‌های خلاق  و صنایع فرهنگی به این حوزه افزایش یافته است. از این رو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امکانات متنوعی را از جمله، شتابدهنده‌ها، فضاهای کار اشتراکی،..... در اختیار شرکت‌ها و تیم‌های خلاق فعال در این حوزه قرار داده است تا با ارزش آفرینی، به توسعه زیست بوم کمک کنند.

در چند سال اخیر با توجه به ورود شرکت‌های دانش بنیان به حوزه تولید، فعالیت‌های متنوعی در این زمینه‌ها انجام گرفته که پیش‌بینی می‌شود در بلندمدت بتواند منجر به ایجاد بسترهای لازم برای توسعه صنعت خلاق در ایران شود. به موازات شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های خلاق در همین بازه زمانی کوتاه توانسته‌اند، فعالیت‌های درخشانی انجام دهند. همچنین رشد تصاعدی کسب‌وکارهای استارت‌آپی زمینه را برای توسعه صنایع خلاق ایرانی هموار کرده است. ایجاد استارت‌آپ‌هایی در زمینه تولید و عرضه صنایع دستی و محصولات هنری یکی از دستاوردهایی است که در این حوزه انجام گرفته است.

با توجه به نکات گفته شده می‌توان دریافت که کشور ما علی رغم دستاوردهای خیره کننده  هنوز راه کارهای زیادی تا رسیدن به ظرفیت‌های کامل در حوزه  صنایع خلاق ایرانی در پیش رو دارد. با این حال این جهش از چند سال پیش آغاز شده و به تدریج راه خود را ادامه می‌دهد. اخیراً با فعالیت بیشتر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، عرصه جدیدی به روی صنعت خلاق در ایران باز شده که در صورت تشدید این حرکت، پس از مدتی شاهد دستاوردهای مطلوبی در این زمینه خواهیم بود.

گزارش از: مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/33

 اخبار مرتبط:

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت ساز: برگزیدگان رویداد سینمایی «خلق-ایده» تحت حمایت‌ معاونت علمی قرار می‌گیرند

جزئیات برنامه حمایتی ستادتوسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز در سال۹۷ 

۷۹ شرکت در استان مرکزی موفق به کسب مجوز و تاییدیه محصول دانش‌بنیان شدند

۱۱ شرکت‌ فناور برای توسعه دانشگاه پیشگام شدند؛ گزارش گردهمایی هم‌آفرینیمپیاد علمی علوم پایه