به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، آغاز سال 98 با یک بحران جدی برای ایران همراه بود. بروز سیل در مناطق مختلف کشور خسارات مالی، جانی، اجتماعی و زیست محیطی بسیاری را در پی داشت و هنوز هم با گذشت 3 ماه از این واقعه آثار مخرب آن در استان ها بر جای مانده است.

اما در زمان بروز این نوع پدیده های طبیعی و بروز خسارات ناشی از آن، این سوال ایجاد می شود که آیا با کمک فناوری های پیشرفته، امکان کاهش خسارات ناشی از این بلایا ممکن است؟ آیا می‌توان با توسعه فناوری‌های مدرن، کمتر به روزهای دردناک بروز سیل و زلزله فکر کنیم؟

اما در دنیا، با پیشرفت‌های صورت گرفته در علم و فناوری و ظهور فناوری‌های نوین، مدیریت بحران شکلی تازه به خود گرفته و از حالت سنتی خود خارج شده است. از جمله فناوری‌های نوظهور و در حال پیشرفت قرن حاضر که کاربردهای بسیاری در مدیریت بحران ناشی از انواع بحران‌های طبیعی و انسان ساخت دارد، فناوری‌های ژئوماتیک (مکان محور) است. فناوری‌های ژئوماتیک یکی از فناوری‌های نوظهور و در حال پیشرفت قرن 21 است که شامل فناوری‌هایی چون GIS، سنجش از دور، فتوگرامتری، سامانه‌های تعیین موقعیت مانند GPS، ژئودزی، هیدروگرافی و غیره می شود.

توسعه فناوری نوظهور مکان محور در گرو ترویج و فرهنگ‌سازی 

فناوری‌های ژئوماتیک در سه مرحله بحران، کاربردهای اساسی دارد. به عنوان مثال در فاز قبل از بحران می‌توان با تولید نقشه‌های پهنه‌بندی پتانسیل وقوع سیل، موقعیت و شدت وقوع سیل را تخمین زد. همچنین می‌توان با مکان‌یابی‌های مناسب (مانند سد و بندهای انحرافی) شدت سیل و در نتیجه آسیب‌پذیری‌های ناشی از آن را کاهش داد. 

در فاز حین بحران نیز می‌توان با مسیریابی‌های دقیق و به هنگام، نیروهای امدادرسانی را هدایت کرد و با افزایش کارآیی خدمات رسانی از وقوع بسیاری از حوادث جانبی ناشی از سیل جلوگیری کرد. در فاز پس از بحران که بیشتر به بازسازی و اسکان موقت سیل‌زد‌گان اختصاص دارد نیز می‌توان با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای گستره و حجم خسارات را برآورد کرد و با قابلیت‌های تحلیلی GIS بهترین مکان برای اسکان موقت و بهترین مسیر برای خدمات رسانی را مشخص کرد.

با توجه به موارد فوق که تنها نمونه‌هایی از قابلیت‌های فناوری‌های ژئوماتیک است، باید گفت لازمه نقش‌آفرینی هرچه بیشتر فناوری‌های ژئوماتیک در مدیریت بحران کشور به عوامل مختلف فنی و غیر فنی بستگی دارد. منظور از مباحث فنی طراحی و پیاده سازی زیرساخت‌های لازم از جمله زیرساخت داده مکانی (SDI) است که بستری برای به اشتراک گذاری نقشه ها و اطلاعات مکانی سازمان‌های مختلف فراهم می‌آورد.

بسیاری از قابلیت‌های ژئوماتیک که اشاره شد تنها با وجود نقشه و اطلاعات مکانی به روز و دقیق قابلیت اجرایی دارد. منظور از مباحث غیرفنی هم ترویج و فرهنگ سازی این فناوری نوظهور است. 

اگر چه در سیل‌های اخیر سازمان‌هایی از قبیل سازمان نقشه برداری کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و سازمان فضایی کشور به همراه فعالان بخش خصوصی حوزه ژئوماتیک، خدمات شایسته‌ای به سازمان‌های متولی مدیریت بحران در کشور ارائه کردند، اما توجه بیش از پیش به این بازیگران اصلی ضرورتی انکارناپذیر است.

با توجه به اهمیت این فناوری و گستره بالای کاربردهای آن، ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با هماهنگی مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی، در سال گذشته اقدام به ایجاد گروه توسعه فناوری‌های مکان محور کرده است که امید است شاهد توسعه همه جانبه فناوری های ژئوماتیک به عنوان زیربنای توسعه پایدار در کشور باشیم.

پایان پیام/23