سلول‌های بنیادی. شاید این نام را شنیده باشیم اما هنوز از بنیادهای کارکرد و ماهیت این فناوری کم‌تر بدانیم. اما کاربردهای سلول‌های بنیادی از درمان بسیاری از بیماری‌ها فراتر رفته و تداوم نسل‌های آینده بشر را با کمک به باروری و فرزندآوری یاری می‌کند.
از نخستین زمانی که از فناوری سلول‌های بنیادی برای درمان ناباروری استفاده شد، بیش از 4دهه می‌گذرد. هنگامی که در اوایل قرن بیستم نمو رویان‌های ابتدایی مورد بررسی قرار گرفت، محققان دریافتند که می‌توانند با تزریق سلول‌های مغز استخوان موش‌های دیگر دارای ژنتیک مشابه، به موش‌های مورد آزمایش، مقدار لازم سلول‌های خون این موش‌ها را تأمین کنند و مانع مرگ آن‌ها شوند.

شناخت بهتر سلول‌های بنیادی
پژوهشگران، سلول‌های بنیادی را بر اساس توانایی‌هایی که دارند شناسایی و توصیف می‌کنند. سلول‌های بنیادی بر اساس توانمندی به گروه‌های گوناگونی تقسیم‌بندی می‌شوند که سلول‌های بنیادی همه توانی، سلول‌های بنیادی پر توانی، سلول‌های بنیادی چندتوانی  و سلول‌های بنیادی تک‌توانی تقسیم می‌شوند.
می‌توان گفت که سلول‌های بنیادی بالغ به چند دسته تقسیم می‌شوند که شامل سلول‌های بنیادی بالغین و پرتوان می باشند. این ممکن است در بافت‌های گوناگون بدن مشاهده شوند.
سلول‌های گروه اول توانایی کم‌تری برای تمایز به انواع گوناگون سلول‌های بدن دارند، زیرا به بافتی که در آن مستقرند متعهد بوده و مسئول بازسازی و ترمیم آن بافت خاص هستند.

از جمله این سلول‌های بنیادی می‌توان به سلول‌های بنیادی اسپرم‌ساز یا همان اسپرماتوگونیای تمایز نیافته اشاره کرد. گروه دوم شامل سلول‌هایی هستند که با آن‌که در بافت خاصی مستقر هستند، ولی فقط به آن بافت متعهد نبوده و می‌توانند به بافت‌های دیگر نیز تبدیل شوند.
از جمله اینها میتوان به سلول‌های بنیادی مزانشیمی مغز استخوان اشاره کرد. این سلول‌ها در شرایط مناسب پی در پی تقسیم می‌شوند و سلول‌های دیگری  را تولید می‌کنند.
ارزش این سلول‌ها برای پژوهش‌های پایه، کارآمدی در درمان بیماری‌ و آسیب دیدگی و امکان به کارگیری آن‌ها در تولید داروهای جدید زمینه را برای توجه شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور و پژوهش گران به این فناوری فراهم آورده است.

ترمیم بافت‌های استخوانی، درمان بیماری‌ها و ضایعات عصبی، ضایعات نخاعی، ترمیم سوختگی‌ها و ضایعه‌های پوستی، ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین، درمان پارکینسون، حفظ باروری، درمان بیماری‌های خودایمنی و مشکلات ژنتیکی تنها برخی از کاربردهای فناوری‌ سلول‌های بنیادی است.

تبدیل سلول‌های بنیادی به سلول‌های جنسی بارور 

در سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای برای تبدیل سلول‌های بنیادی به سلول‌های جنسی بارور در شرایط آزمایشگاهی با شناسایی رده‌های مختلف سلول‌های بنیادی جنسی و کاشت پیوند ان‌ها از یک حیوان با انسان به حیوان یا انسان دیگر انجام شده است. با پیشرفت فناوری‌ سلول‌های بنیادی و پزشکی، روش‌های پیشرفته گوناگونی در این حوزه به دست آمده است.

شرکت‌های دانش‌بنیان کشورمان نیز در حوزه فناوری‌های این حوزه گام گذاشته‌اند و به دستاوردهای قابل توجهی رسیده‌اند. بخش قابل توجهی از این فرآیند و  تحقق باروری به تجهیزات دانش‌بنیان حوزه باروری بستگی دارد که بخش قابل توجهی از این تجهیزات، تا پیش از این وارداتی و در انحصار چند کشور بود. اما با تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی علاوه بر پیشرفت در حوزه سلول‌های بنیادی و ناباروری، تجهیزات این حوزه نیز ایران‌ساخت شده است.
وسایل و مواد مصرفی مورد استفاده در مراکز درمان ناباروری اکثرا وارداتی بوده و بیش از 50 درصد هزینه های درمان را شامل می شود.بومی سازی دانش تولید این مواد علاوه بر قطع وابستگی به خارج و  صرفه جویی ارزی، امکان صادرات آن به کشورهای منطقه و همسایگان ایران و ارز آوری بالای آن، موجب تثبیت اقتدار علمی و تقویت بنیان های اقتصاد مقاومتی مد نظر مقام معظم رهبری نیز خواهد شد.

همچنین دسترسی آسان و به موقع و مداوم به این وسایل و مواد  و نیز قیمت مناسب  و کیفیت بالای  آنها نسبت به مشابه خارجی موجب کاهش چشمگیر  هزینه ها و ارتقای کیفیت  درمان به سود بیماران خواهد شد.شرکت راون سازه علاوه بر تولید این تجهیزات، در حال پژوهش بر روی تولید محیط های کشت مورد نیاز مراکز توسعه و فناوری های سلول های بنیادی است.

ستاد توسعه فناوری‌ علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان فناور این حوزه، مسیر را برای پیشرفت کشور در حوزه سلول‌های بنیادی و ناباروری هموار می‌کند.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24