پدیده‌ای که اجازه نمی‌دهد تولیدکنندگان به شکل درست و منطقی سود کنند و محصول خود را با قیمت و ارزشی کمتر از بهای واقعی آن بفروشند. در حالی که می توانند با تولید فرآورده‌های مختلف؛ میزان سود و ارزش آفرینی از محصول خود را افزایش دهند. اما در کنار افزایش نرخ ارزهای خارجی، بازار رونق یافته صادرات خام و غیرقانونی محصولات و عدم آگاهی فعالان و برخی صنعتگران؛ بهانه‌ای شده تا این پدیده هر روز بیشتر از روز قبل نمایان شود.

اما در زمینه خام فروشی گیاهان دارویی باید به این نکته توجه داشته باشیم که یکی از اصلی‌ترین دلایل این اتفاق، عدم شکل‌گیری زنجیره ارزش صنعت گیاهان دارویی است. اینکه هنوز نتوانسته‌ایم بازیگران این صنعت از کشت تا فروش را به شکلی منطقی و درست کنار هم بچینیم و از ظرفیت های دانشی و تخصصی آنها به نحو مناسبی استفاده کنیم.

مهم‌ترین اقدام هم برای شکل دادن به زنجیره ارزش گیاهان دارویی در گام نخست؛ شناسایی و به کارگیری همه نهادهای دولتی و ظرفیت‌های قانونی و اسناد تعریف شده در این حوزه است. سپس باید با هم افزایی شکل گرفته، شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، فعالان این حوزه، دانشجویان، فارغ التحصیلان، اساتید، پژوهشگران و فعالان این حوزه را به میدان دعوت کرده و زنجیره تخصصی این کار را ایجاد کرد.

البته این مطالعات پیش از این توسط متخصصان این حوزه انجام شده و پیشنهادها و اقداماتی در راستای رفع چالش‌های موجود صورت گرفته است و رفع موانع آن نیز با هماهنگی و همکاری میان همه دستگاه‌های متولی این حوزه در حال برنامه‌ریزی و اجرا است.

ستاد توسعه علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان یکی از نهادهای فعال در این حوزه تلاش می‌کند تا هم‌افزایی‌ها میان بخش دولتی و خصوصی را بیشتر کند و گامی مثبت برای شکل‌گیری زنجیره ارزش گیاهان دارویی بردارد.

زنجیره ارزش این صنعت از تولید نهاده تا فرآوری و تبدیل را شامل می شود. به طور مثال در چرخه کاشت، داشت و برداشت، می توان به چالش هایی چون عدم آگاهی از اصول صحیح کشت و بهره برداری توسط بهره برداران و کشاورزان، مناسب نبودن سیستم‌های بسته‌بندی و انبارسازی محصولات و وجود نگاه‌ها و مدیریت سنتی سفت و سخت در این حوزه اشاره کرد. در صنایع تبدیلی هم عدم وجود مکانیزاسیون پیشرفته، دانش فنی روز و سنتی بودن تجهیزات صنعتی و پروسه های فراوری در کشور که باعث تولید محصولات با کیفیت پائین می شود یا به عبارتی نبود صنایع تبدیلی و تکنولوژی مناسب فرآوری چالش‌هایی را به وجود آورده است.

اما شناسایی این چالش‌ها یک بخش قضیه است و ارائه راهکارهای فناورانه برای رفع آنها موضوع دیگری است که چند سالی است با کمک شرکت های دانش بنیان و خلاق و ارائه ایده‌ها و روش‌های نوآورانه در حال رفع و پاسخ است. هرچند که هنوز تا تحقق این هدف؛ راه بسیاری مانده اما همین گام های برداشته شده خود مبین اقدامات و دستاوردهایی است که در آینده می تواند صنعت گیاهان دارویی را متحول و ثروت زایی از این صنعت ارزش آفرین را بیشتر کند.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#23