گندم یکی از کالاهای استراتژیکی است که خودکفایی پایدار در تولید آن می‌تواند در ابعاد مختلف به اقتصاد کشور کمک کند. درحالی که مقایسه اعداد و ارقام موجود حاکی از آن است که تا رسیدن به خودکفایی پایدار کشور در تولید این محصول استراتژیک راه زیادی باید طی شود. بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در 3 ماهه نخست سال 93 گندم به ارزش 751 میلیون دلار وارد کشور شده است که 6 درصد سهم واردات را به لحاظ ارزشی دارد. یکی از چالش‌های عمده کشور در این حوزه، رسیدن به خودکفایی استوار گندم و امکان صادرات آن با توجه به تقاضای کشورهای منطقه است.

همچنین نکته مهم دیگر این است که در صورت تحقق صادرات، ترانزیت و سواپ گندم در ایران، هم سرمایه داران به سمت احداث سیلوهای بیشتر و تولید مواد غذایی مشتق از گندم حرکت می کنند و هم کشاورزان علاقه‌مند به افزایش تولید گندم از طریق سیستم‌های آبیاری کارا و اختصاص زمین‌های بیشتر زراعی به کاشت گندم خواهند بود.

طبق آمار منتشر شده از مرکز آمار ایران، در سال 1393 مساحت زیر کشت گندم 6 میلیون و 475 هزار و 643 بود که از این مساحت 2 میلیون و 68 هزار و 672 هکتار متعلق به سطح زیر کشت آبی و مابقی مربوط به سطح کشت دیمی است.

همچنین میزان زمین زراعی اختصاص داده شده به کاشت گندم تقریبا 45 درصد است، بنابراین امکان توسعه کاشت گندم به نحوی که تنوع کاشت دو محصول عمده دیگر یعنی جو و برنج نیز رعایت شود در کشور وجود دارد. همچنین با تبدیل تدریجی سطح زیر کشت دیمی که 70 درصد سطح زیر کشت گندم را تشکیل می‌دهد به سطح زیر کشت آبی میزان محصول 2 برابر افزایش می‌یابد. بنابراین برنامه ریزی مناسب برای تعیین مساحت زیر کشت بهینه گندم و نیز تعیین مکان و ظرفیت سیلوها تاثیر بسزایی در خودکفایی گندم و تجارت آن دارد.

بر اساس مطالعه امکان‌سنجی انجام شده بوسیله شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی، در ایران با توجه به موقعیت استراتژیکی آن در منطقه می‌توان از طریق بهبود سیستم‌های ذخیره گندم و ظرفیت آن استفاده از سیستم‌های آبیاری مناسب و افزایش سطح برداشت گندم و بهبود سیستم حمل و نقل ریلی و جاده ای سهم بیشتری از بازار گندم کشورهای متقاضی را تامین کرد.

برای تحقق این امر گزینه های ترانزیت، سواپ و صادرات گندم باید در ایران عملی شوند. موقعیت استراتژیک ایران از آنجایی نشات می‌گیرد که فرایندهای سواپ، ترانزیت و صادرات گندم کشورهای شمالی ایران به کشورهای متقاضی جنوبی و غربی ایران وقتی مسیر ایران برای حمل و نقل انتخاب شود با حداقل هزینه شکل می گیرد. به عنوان مثال، در سال جاری 300 هزار تن گندم قزاقستان از طریق ایران به کشور امارات ترانزیت شد.

بنابراین در صورت برنامه ریزی مناسب برای بهره برداری از پتانسیل موجود در کشور می توان تجارت گندم را در سطح بین‌المللی در ایران رقم زد که به نوبه خود باعث بهبود وضعیت اشتغال و سایر شاخص های اقتصادی خواهد شد. ذکر این نکته ضروری است که در سال‌های قبل تمامی تجار فعال در زمینه تجارت گندم، عدم امکان تعامل با بانک‌های خارجی را به عنوان مشکل حاد در این زمینه بیان داشته‌اند و با برطرف شدن این مشکل در سال‌های اخیر، امکان تبدیل شدن ایران به مرکز تجارت غلات منطقه فراهم شده است.

*عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه

منبع: isti.ir

پایان پیام/