رباتیک را دانشی برای امروز و فردای بشر می‌دانند. فناوری که به کمک انسان می‌آید تا بتواند زندگی راحت‌تری را تجربه کند. چند سالی است که این علم به شکلی فزاینده در دنیا گسترده شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای علمی بشر، علم رباتیک است که با رشد روز افزون دانش بشری، بیشتر وارد زندگی انسان‌ها شده و آن‌ را دست‌خوش تغییر می‌کند.

رباتیک علم مطالعه فناوری مرتبط با طراحی ساخت و اصول کلی و کاربرد ربات‌ها است، که با هدف راحتی انسان و افزایش وقت مفید او به وجود آمده است. ربات‌ها می‌توانند بسیار ساده و یا با ساختاری پیچیده باشند ولی در همه حالت‌ها ربات، ترکیب علوم مکانیک و الکترونیک است.

یکی از حوزه‌های فناورانه‌ای که ایران در آن به خوبی خودنمایی کرده علم رباتیک است. عرصه فناورانه‌ای که بیشتر در زمینه علوم پزشکی و توانبخشی به یاری کادر درمان آمده است. در حال حاضر با حمایت ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری 7 محصول توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق به تولید رسیده و در اختیار کاربران قرار گرفته است.

1. سامانه جراحی رباتیک (سینا)

این محصول توسط شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا به تولید رسیده است. ربات جراح سینا به نام «ابوعلی سینا» دانشمند ایرانی نامگذاری شده و در واقع این ربات متناظر با ربات داوینچی که در آمریکا ساخته شده، طراحی شده است. عملکرد این ربات یک سیستم پیشرفته جراحی از راه دور است که از طریق یک مانیتور و دو بازوی رباتیک انجام می‌شود.

این ربات دارای یک کنسول جراحی است که جراح در پشت آن قرار می‌گیرد و با استفاده از دو بازوی رباتیک قادر به کنترل و هدایت جراحی است. در کنار کنسول یک مانیتور قرار دارد که جراح می‌تواند تاثیر عمل جراحی را مشاهده کند.

2. ربات دستیار جراح در جراحی لاپاروسکوپی

این محصول نیز با تلاش شرکت نوآوران رباتیک و پزشکی سینا به تولید رسیده است. این بازو در کنترل مستقیم خود جراح قرار داشته و فرامین حرکاتی را از حرکات پا یا دستان جراح دریافت می کند. همچنین امکان صحبت جراح با ربات و کنترل ربات از طریق فرامین صوتی میسر شده است.

علاوه بر این، سامانه مذکور قابلیت رهگیری ابزار جراحی با استفاده از پردازش تصاویر دریافتی را نیز در اختیار داشته و می تواند بدون نیاز به فرمان جراح، به هر سمتی که ابزار جراحی حرکت می کند، حرکت نموده و همواره به گونه ای تصویر بگیرد که ابزار جراحی در وسط تصویر موضع عمل قرار گیرد.

3. ربات اسکلت بیرونی اکسوپد (درمانگاهی)

شرکت پویندگان دانش سیستم‌های توان افزای پاسارگاد (پداسیس) طراح این ربات تخصصی اسکلت بیرونی اکسوپد است.

اکسوپد یک ربات اسکلت بیرونی پایین تنه است که قادر است وزن بیمار را تحمل کند و به زمین انتقال دهد. این ربات بر روی لباسهای کاربر پوشیده می‌شود. اکسوپد از چهار موتور الکتریکی پر قدرت در مفاصل لگن و زانو بهره می‌برد که قادرند پاهای بیمار را با الگوهای حرکتی گوناگون و سرعتهای مختلف حرکت دهند. بدین ترتیب کاربر قادر است بدون نیاز به صرف انرژی چندانی به کمک اکسوپد راه برود.

4. ربات توابخشی زانو

این ربات توسط متخصصان شرکت دانش بنیان فیدار طب ویرا به تولید رسیده است. ربات توانبخشی زانو، ربات توانبخشی ران و ربات توانبخشی راه رفتن سه محصول این شرکت در حوزه تجهیزات فیزیوتراپی و کاردرمانی هستند.

همچنین شرکت با به کارگرفتن دانش فنی موفق به ساخت نوعی مفصل ارتوپدی برای اصلاح کانترکچر و یا اسپاسم عضلانی شد. این دستگاه در چند مدل رومیزی، دیواری و خانگی قابل ارائه است.

5. ربات توانبخشی آموزش گام‌برداری

تحرک فناور رباتیک نیز با ورود به این حوزه اقدام به تولید ربات توانبخشی آموزش گام برداری کرده است.

ربات آموزش گام‌برداری کودکان از پیشرفته‌ترین روش‌ها در توانبخشی کودکان دچار فلج مغزی (CP) است. این دستگاه به کمک بازوهای رباتیکی و با استفاده از الگوهای حرکتی هوشمند نحوه گامبرداری صحیح را به این کودکان آموزش می‌دهد.

استفاده از نرم افزار واقعیت مجازی و شیوه های امتیازدهی و تشویق کودکان باعث شده این دستگاه بسیار مورد توجه کودکان و خانواده های آن ها قرار گیرد.

6.تجهیزات توانبخشی و بازتوانی

این تجهیزات نیز توسط شرکت مبین طرح دانش گستر طراحی و تولید شده است.

یکی از محصولات این شرکت، طراحی و ساخت دستگاه رباتیک توانبخشی لوکوایران است که در فیزیوتراپی و کاردرمانی برای کمک به درمان و توانبخشی بیماران و بهبود کیفیت زندگی آن ها مورد استفاده قرار می گیرد.

توانبخشی برای افرادی که دچار مشکلات جسمی و حرکتی شده اند ضروری است، بیماران مبتلا به سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، فلج مغزی، فلج اطفال، دیستروفی‌های عضلانی، مشکلات حرکتی ناشی از سالمندی، آسیب های ورزشی و شغلی و غیره می توانند از خدمات توانبخشی بهره مند شوند.

7. سامانه رباتیک هوشمند سنجش و ارزیابی تعادل بدن انسان در توانبخشی

پژوهندگان پگاه پارسه نیز شرکتی است که با فعالیت در این حوزه محصولی برای سنجش و ارزیابی تعادل بدن انسان در توانبخشی طراحی کرده است.

ماژول‌های پیش‌بینی شده در نرم‌افزار این دستگاه به دو گروه تعادل استاتیکی و تعادل دینامیکی تقسیم‌بندی می‌شوند. در گروه اول، هدف ارزیابی توانایی کاربر در حفظ وضعیت تعادل خود و بهبود آن است.

تست‌ها و تمرین‌های طراحی شده در این بخش، بگونه‌ای است که انتظار می‌رود کاربر مرکز تعادل خود را در مدت زمان مشخصی در یک نقطه ثابت نگه ‌دارد. گروه دوم شامل تست‌ها و تمرین‌هایی است که توانایی فرد را در کنترل مرکز تعادل خود هنگام جابجایی آن از یک نقطه به نقطه دیگر مورد ارزیابی می‌دهد.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#23