نگاه دوراندیشانه و ارائه تصویری روشن از آینده سیاست‌ها به ویژه در حوزه علم و فناوری، در این دوران شاید دشوار به نظر برسد اما ریل‌چینی و چینش ساختار، می‌تواند ما را در دوران پساکرونا یاری کند. یکی از راهبردهای آینده‌نگاری در حوزه علم و فناوری هم همین ضرورت را ایجاب می‌کند.

این‌جا است که آینده‌نگاری پا به میدان می‌گذارد. این ابزار اثرمند و راه‌گشا، سیاست‌ها را مسیری مشخص می‌دهد و به و ریل‌گذاری  در حوزه علم و فناوری یاری می‌رساند. تلاش برای حضور در رقابت‌های جهانی در توسعه مرزهای فناوری،  ضرورتی است که ضرورت آینده‌نگاری ملی در حوزه علم و فناوری را دوچندان می‌کند. این ابزار مهم سیاستی، دورنمای نسبتاً روشنی را از آینده کشور به ویژه در عرصه دانش و فناوری به دست می‌دهد.

جهان در دوران کرونا و پساکرونا چه راهبردهایی را برای آینده علم و فناوری پیش می‌گیرد؟ پاسخ این پرسش را در برنامه کشورها در حوزه آینده‌نگاری علم و فناوری می‌توان دریافت. آینده‌نگاری علم و فناوری در کشورمان در شکل‌ها و حوزه‌های گوناگونی دنبال می‌شود که برنامه آینده‌نگاری علم و فناوری از جمله این راهبردها به شما می‌رود. این برنامه از سوی دبیرخانه ملی آینده‌نگاری علم و فناوری دنبال می‌شود.

ضرورت دوچندان آینده‌نگاری برای دوران پساکرونا

کشورهای توسعه‌یافته از سال‌های گذشته در مسیر آینده‌نگاری قدم برداشته بودند و چند سالی می‌شود که این فرآنید از سوی کشورهای در حال توسعه مورد استقبال قرار گرفته است چراکه آینده نگاری با ساختارهای تعاملی که در خود دارد، تمامی بازیگران فعال یک جامعه را درگیر فرایند خود می‌کند.

به وسیله آینده‌نگاری می‌کشود پاسخی درخور به ضرورت‌های علمی و فناوری جامعه بدهد، آینده نگاری در سطح ملی باعث می‌شود تا وفاق، هماهنگی و هم جهتی اقدامات آتی، بین بازیگران سیستم برقرار شده و در نتیجه منابع مختلف به صورتی کارا به حوزه‌های دارای اولویت تخصیص داده شوند.

راهبرد ملی در آینده‌نگاری

ایران نیز به جمع کشورهای دارای اولویت و راهبرد برای آینده علم و فناوری خود پیوسته است که این برنامه توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دنبال می‌شود.

برنامه آینده‌نگاری ملی معاونت علمی و فناوری به دنبال ترویج و گفتمان‌سازی مبتنی بر آینده در میان ذی نفعان مختلف است؛ در این راستا اقداماتی چون ترویج و گفتمان سازی مبتنی بر آینده در میان ذی نفعان مختلف، روندیابی و مطالعه مهترین حوزه ها و تغییرات فناورانه آینده، بررسی اولویت ها و نیازهای کشور با استفاده از مطالعات مشترک با دستگاه‌های اثرگذار در حوزه های منتخب، جریان‌سازی و گفتمان سازی با هدف ارائه نتایج مطالعات به مخاطبین و تقویت حس لزوم توجه به آینده و اندیشیدن در باره آن را در دستور کار خود قرار داده است.

همچنین در حوزه شناسایی اولویت های علمی و فناورانه، اقداماتی مانند مطالعه تطبیقی تجربیات سایر کشورها در اولویت گذاری علم و فناوری، تحلیل محتوا و بررسی مطالعات بین المللی و ملی جهت شناسایی حوزه ها و موضوعات اولویت دار، برگزاری دلفی به منظور تعیین  اولویت های فناوری در میان خبرگان توسط دبیرخانه آینده‌نگاری علم و فناوری دنبال می‌شود.

با هدف توسعه فرصت‏های نقش‏آفرینی اکوسیستم استارتاپی و دانش بنیان در توسعه فناوری های آینده، گام هایی چون  بررسی نقش روندهای فناورانه و تغییرات کلان بر حوزه های کسب  و کار (تصویر آینده)،  شناسایی مهمترین بازیگران اکوسیستم های کسب و کار آینده و بررسی نقش هر یک، مطالعه مدل‏های کسب و کار دانش‏بنیان و فناور  موفق و ترویج آن در میان اکوسیستم دانشی کشور صورت گرفت.

ضرورت آینده‌نگاری علم و فناوری برای دوران مواجهه با کرونا و پس از آن، با توجه به نقش این عرصه در بهبود زندگی بشر، جبران آسیب‌های ناشی از این دوران و حرکت به سوی آینده‌ای بهتر دوچندان است؛ بنابراین عزم کشورها برای سرمایه‌گذاری و اولویت بخشی به راهبردهای آینده‌نگاری ملی باید دوچندان شود.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

اخبار مرتبط:

* شیوع کرونا موجب سرمایه‌گذاری بر روی علوم پایه در آینده می‌شود

*  نشست مجازی نقش آینده نگاری فناوری در پاندمی بیماری کرونا

*  آینده فناوری بعد از کرونا - 9 پیش بینی درباره دنیای پس از کرونا