فرود شریفی*

امسال روز جهانی مقابله با بیابان زایی با شعار «حفاظت از زمین و احیاء اراضی با مشارکت مردم» در حالی برگزار شد که بخش مهمی از کشور تحت تاثیر تبعات بیابانی شدن و بروز معضل گرد و غبار قرار دارد. 

تلاش در امر كاهش روند تخريب سرزمين و مقابله با بيابانزائي كه امروزه به عنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی مطرح است وظيفه ای ديني،  قانوني و انساني آحاد مردم بوده و مشارکت عمومی را می طلبد. از آنجائي كه ماهيت پديده بيابانزائي محدود به مرزهاي جغرافيائي نبوده و همانگونه كه در سالهای اخیرشاهديم تبعات بیابانی شدن و تخریب سرزمین بصورت گرد و غبار ناشي از فرسايش خاك كه هر از چندگاه سلامت و آسايش مردم بخش هاي وسيعي از كشور ما را مورد تهديد قرار مي دهد، از يك سو ريشه در تغييرات آب و هوايي و گرمايش زمين (که خود اولین چالش جهانی است)، داشته و از سوي ديگر با چالشهايي چون، بروز خشكساليهاي پي در پي، كمبود آب، مديريت ناپايدار سرزمين و اجراي برخي از پروژه هاي مرتبط با سدسازی، آب و آبياري و سایر اقدامات عمرانی و تغییر کاربری در حوزه هاي بالا دست آبخيز دشت ها در سرزمين هاي داخل وخارج از مرزهاي كشور دارد.

آسیب پذیری و بهم خوردن تعادل در طبیعت بويژه در سرزمين هاي مناطق خشك و نيمه خشك تا خشك نيمه مرطوب جهان كه قسمت اعظم سرزمين ما نيز در قلمرو اين شرايط اقليمي قرار دارد بطور بالقوه از شدت و اهميت بيشتري برخوردار است. در شرايط فعلي كه كشور عزيزمان با خشكسالي و كمبود منابع آبي مواجه است بطور طبيعي منابع سرزمینی در معرض آسيب جدی ترقرار گرفته‌اند و چنانچه با بي‌توجهي بیشتر توام شوند، باسرعت بيشتري روند تخريبي به خود مي‌گيرند.

روز جهاني مقابله با بيابان‌زايي بهانه‌اي است براي پرداختن بيشتر به مسئله حفاظت از منابع طبيعي و فرهنگ‌سازي جلوگيري از تخريب آن.  تخريب منابع طبيعي به مفهوم تخريب زندگي‌است، ما معتقديم خداوند براساس حكمت خود هر چيز را به اندازه و متعادل خلق كرده است. همانگونه كه از تخريب طبيعت بايد جلوگيري كرد از توسعه بيابان‌ها يا به عبارتي از بيابان‌زايي هم بايد جلوگيري كرد. آنچه امروزه به‌عنوان مبارزه با بيابان مطرح است در واقع جلوگيري از بيابان‌زايي است نه بيابان‌زدايي و الا باروند طبيعي اتفاقات نمي‌توان مقابله كرد.

از جمله اقدامات ستاد آب ، خشکسالی ، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی در خصوص معضل ریزگرد و غبار شامل:

·         شناسایی کانون­های بحرانی داخلی و خارجی ریزگردها

·         حمایت از تولید سه نوع مالچ شامل مالچ  پلیمری، بیولوژیک، سلولزی

·         حمایت از تست و ارزیابی حدود 10 نوع مالچ پلیمری، بیولوژیک، سلولزی، امولسیونی، ژله­ای در مناطق مختلف کشور شامل کاشان، ورامین، دشت آزادگان خوزستان

·         حمایت از راه اندازی آزمایشگاه مرجع تست، کنترل کیفی و ارتقای کیفی مالچ ها در سازمان پژوهش­های علمی و صنعتی ایران با هدف انجام بررسی­های تکمیلی و استانداردسازی مالچ ها

ازمهمترين برنامه‌هاي معاونت علمي و فناوري، ارائه  روش های نوین مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار، دستيابي و معرفي فناوري‌هاي جلوگیری از فرسایش خاک، كاهش اثرات خشكسالي و توسعه منابع آبي و بهره‌وري بيشتر از اين منابع است. توسعه فناوري‌هاي مصرف بهينه آب دركشاورزي، توليد خاك‌پوش (مالچ) هاي بيولوژيك براي كنترل مناطق مولد ريزگرد و آزمون اثر اين فناوری ها در عرصه‌هاي بياباني از اقدامات محوری ستاد توسعه فناوري آب، خشكسالي، فرسايش و محيط‌زيست است.

پایلوت الگویی کاهش گرد و غبار به کمک فناوری های، نوین تثبیت اراضی بیابانی(با منشاء ریزگردی) و بررسی امکان بیابان زدایی اقتصادی در ماسه های روان و ایجاد یک مدل اقتصادی تجاری‌ موثر در زندگی ساکنین مناطق بیابانی از جمله اقدامات ستاد بوده است. ظرف چند سال گذشته با همکاری این ستاد تعداد  فناوری های مرتبط با بهبود دهنده های خاک، مالچ های بیولوژیک، طبیعی و پلیمری و غیره توسعه داده شده و مورد آزمایش قرار گرفته است.

نتایج همفکری و مذاکرات گذشته منجر به انعقاد تفاهم نامه فیمابین معاونت علمی و فناوری رییس جمهور و رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج، و توسعه  روش کار و موافقت اولیه بر ایجاد الگوی اجرایی شده و نحوه انجام کار مورد توافق قرارگرفته است، انتظار این بود که اقدامات عملی در اواخر سال 1394 آغاز شود، لیکن نهایی نشدن مکان "پایلوت الگویی اقدام و عمل" و تعیین تکلیف نشدن عرصه های نامزد شده اجرای عملیات مانع  تخصیص اعتبار و بودجه شد.

این تاخیر سبب شد که اجرای طرح الگویی در سطح گسترده تربه تعویق بیفتد. با توجه به اینکه این طرح مهم مورد تاکید مکرر معاون محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزیر محترم جهاد کشاورزی قرار گرفته و در این راستا سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی مامور شده با هماهنگی ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست طرح را پی گیری کرده و هماهنگی  و به کمک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مبادرت به تهیه مقدمات امر کند، لذا پس از اینکه عرصه پایلوت الگویی کاهش گرد و غبار  مشخص شود اقدام عملی و اجرایی آغاز میشود.

طرح دیگری که مقدمات انجام آن فراهم شده است، طرح «بیابان زدائی اقتصادی» یا  «بیابان  و سرمایه گذاری» است.

موضوع اصلی این طرح بهره برداری از پتانسیل بیابانهای کشور با نگاه مدیریت جامع حوزه آبخیز و برنامه­ریزی پایدار جهت بهره برداری اقتصادی از منابع با هدف استفاده از درآمدهای آن در جهت ارتقاء معیشت جوامع محلی، کاهش سطح بیابان­ها، کنترل منشاء طوفان­های گرد و غبار، و حفظ مردم در نقاط استراتژیک کشور با درآمد مناسب و افزایش امید به زندگی آنها است. با توجه به اهمیت مدل طرح «بیابان زدائی اقتصادی» یا  «بیابان  و سرمایه گذاری»  این طرح با رعایت اولویت­های محیط زیست، توسعه و معیشت مردم را هدف گذاری کرده و اساس آن بر مبنای«پیشگیری و کنترل بیابان زایی»،«توسعه صنعت»،« بهبود محیط زیست »، «ثبات اجتماعی»، «همبستگی ملی»و«رفاه کشاورز » با تعامل و مشارکت در بهره مندی از سود حاصله است. توسعه سرمایه گذاری مستخرج از علم و تکنولوژی، کنترل بیابان­زایی در مقیاس بزرگ مستخرج از توسعه صنعت، و ارتقاء معیشت مردم مستخرج از توسعه زیست بوم منطقه از نتایج این اقدام خواهد بود.

امید است در سال اقدام و عمل و در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، بدور از مشکلات ناشی از بوروکراسی اداری و با بکار گیری  مدیریت جهادی بتوان گام های عملی را در کاهش یکی ازتهدید های جدی زیست محیطی برداشت و گوشه ای از دغدغه ساکنین مناطق بیابانی برای حفظ و توسعه معیشت را حد اقل بصورت الگویی محقق ساخت.

*قائم مقام ستاد آب ، خشکسالی ، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی

منبع: isti.ir

پایان پیام/