با توجه به گزارش ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی در راستای وضعیت پیشرفت علم، فناوری و اقتصاد نانو در ایران، حجم بازار محصولات نانو ساخت داخل، رشد 2 برابری سالانه (نرخ رشد 100 درصدی) در پنج سال اخیر داشته است.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با توجه به گزارش های ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی در راستای وضعیت پیشرفت علم، فناوری و اقتصاد نانو در جمهوری اسلامی ایران تا سال 96، در راستای توسعه اقتصاد فناوری نانو، حجم بازار محصولات نانو ساخت داخل، رشد 2 برابری سالانه (نرخ رشد 100 درصدی) در پنج سال اخیر داشته است. به طوری که از میزان 166 میلیارد ریال در سال 1390 به 7088 میلیارد ریال در سال 1395 رسیده است.

در سال 1395، محصولات نانو ساخت ایران به 47 کشور صادر شده‏اند که حجم ریالی صادرات این محصولات بالغ بر 1260 میلیارد ریال بوده است که این میزان، حدود 18 درصد از کل فروش محصولات‌نانو ساخت ایران بود. پیش‌بینی می‌شود که این روند برای سال‌های آتی نیز ادامه یابد.

تعداد شرکت‌های تولیدی فعال در فناوری‌نانو، 164 شرکت است که 387 محصول توسط این شرکت‌ها تولید و به بازار عرضه شده است. این شرکت‌ها در بیش از ده حوزه صنعتی شامل عمران و ساختمان، نساجی، بهداشت و سلامت، نفت و صنایع وابسته فعالیت دارند.

از میان شرکت‌های تولیدی فعال در حوزه فناوری نانو، 43 شرکت سازنده‌ی دستگاه‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی نانو هستند. تعداد 149 دستگاه و تجهیز توسط این شرکت‌ها ساخته می‌شود که توانسته است در شرایط تحریم، حجم قابل توجهی از نیاز مراکز داخلی به این تجهیزات را مرتفع سازد. 

در دوره ده ساله‏ دوم توسعه فناوری نانو تا افق 1404، بر موضوع ساخت ماشین‏آلات مورد نیاز برای راه‏اندازی خطوط تولید محصولات نانو به عنوان یکی از اولویت‏های اصلی توسعه صنعت نانو، تمرکز شده است. تا کنون 13 دستگاه تولیدی توسط شرکت‏های فناوری نانو داخلی در 27 خط تولید صنعتی مورد بهره‏برداری قرار گرفته‏اند. 

همچنین علاوه بر تامین تجهیزات صنعتی برای صنایع داخل کشور، تلاش‌هایی برای صادرات این تجهیزات شروع شده است که از آن جمله می‌توان به صادرات اولین دستگاه صنعتی تولید نانوالیاف به کشور کره‌جنوبی در سال 1395 و عقد قرارداد صادرات 10 دستگاه به چین در سال جاری اشاره کرد.

اولویت‌های حوزه‌ی فناوری‌نانو عبارتند از: سلامت، آب و محیط زیست، انرژی و ساختمان. تلاش شده است تا فناوری‌های لازم برای تقویت کشور در این عرصه‌ها، توسعه و به کارگیری شود. 

نمونه‌هایی از این فناوری‌ها که همگی مبتنی بر توان داخلی هستند عبارتند از: تصفیه آب و پساب (مانند تجهیزات حذف آرسنیک و نیترات از آب، تجهیزات نمک‏زدایی از آب شور)، تصفیه هوا (مانند فیلترها و ماسک‌های تصفیه هوا)، درمان (مانند داروی ضدسرطان سینادوکسوزوم و آبراکسان، و داروی درمان قطعی سالک)، صرفه‌جویی انرژی (مانند شیشه‌های عایق حرارت، رنگ‌های عایق و نانوسیالات افزایش دهنده انتقال حرارت) و ارتقای بهداشت عمومی (مانند منسوجات آنتی‌باکتریال، مواد ضدعفونی کننده، پاک‏کننده های اورگانیک خانگی و کیسه‏های زیست‏تخریب‏پذیر).

نیروی انسانی و توسعه علم و فناوری‌نانو

تعداد شاغلین در حوزه فناوری‌نانو طبق پیمایشی که در سال 1395 انجام شد، بالغ بر 9730 نفر بوده است. که این مقدار مجموعی از سه شاخص: اشتغال ایجاد شده به واسطه فناوری‌نانو (3617 نفر)، اشتغال تثبیت‌شده با فناوری‌نانو (3635 نفر) و اشتغال اعضای هیئت علمی مرتبط با فناوری‌نانو (2478 نفر) ‏است. 

تعداد محققان فناوری‌نانو (که در حداقل یک پایان‌نامه یا مقاله ISI مرتبط با فناوری‌نانو مشارکت فعال داشته‌اند) به طور تجمعی تا پایان بهمن 1396،  بیش از 36 هزار نفر (شامل دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری، هیات علمی دانشگاه) است. در حال حاضر حدود 2300 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی کشور در فناوری‌نانو فعال هستند.

در ده سال گذشته تعداد 150 مرکز تحقیقاتی و دانشگاهی در کشور در فناوری‏نانو فعال بوده‌اند که هر کدام حداقل 5 پروژه یا پایان‌نامه در دست اقدام و پژوهش داشته‌اند. تا پایان سال 2017، ایران با انتشار 9210 مقاله مرتبط با فناوری‌نانو که در مجلات معتبر نمایه شده در ISI توسط محققان ایرانی منتشر شده است، به رتبه چهارم دنیا دست یافت.

 تجاری‏سازی، نوآوری و زیرساخت‏های نانو

تا پایان سال 2017، تعداد 197 پتنت نانو در دفاتر ثبت پتنت معتبر از قبیل دفتر آمریکا (USPTO)  و اروپا (EPO) ثبت شده یا در حال ثبت هستند که این تعداد، معادل 30 درصد از کل پتنت‌های ایران (مربوط به تمامی حوزه‌های علم و فناوری) در این دفاتر است.

موضوع استانداردسازی به عنوان یکی از زیرساخت‏های تجاری‏سازی و توسعه بازار محصولات فناورانه از اهمیت بسزایی برخوردار است. در سطح ملی، تا کنون 66 استاندارد ملی در کشور تدوین و به تصویب کمیته ملی استاندارد فناوری نانو رسیده است. همچنین 4 استاندارد در سازمان بین‏المللی استاندارد (ISO) با پیشنهاد و راهبری جمهوری اسلامی ایران تدوین شده و به تصویب رسیده است.

پایان پیام/29