*الهام فروتن

در نقاط مختلف جهان و همچنین در کشورمان، بخش عمده منابع آبی در دسترس، در بخش کشاورزی و به منظور تولید غذای مورد نیاز بشر به مصرف می‌رسد. از آن جایی که در کشورمان کمبود بارش و عدم توزیع   یکنواخت زمانی و مکانی آن و همچنین بالا بودن میزان تبخیر از جمله مواردی است که بخش کشاورزی و رشد محصولات را با مشکل مواجه ساخته است، لذا به منظور استفاده بهینه از آب، استفاده از روش‌های مناسب آبیاری در اولویت قرار دارد.

سیستم‌های آبیاری موجود و مورد استفاده به دو دسته ثقلی و تحت‌فشار تقسیم می‌شوند. از سیستم‌های ثقلی می‌توان به روش‌هایی همچون کرتی، نواری و جوی و پشته‌ای اشاره کرد که با وجودی که هزینه سرمایه‌گذاری اولیه کمی نیاز دارند، ولی به دلیل تلفات زیاد ناشی از تبخیر و تعرق و نفوذ عمقی، دارای بازده پایین‌تر از سیستم‌های تحت‌فشار بوده ضمن آن‌که در تمام زمین‌های کشاورزی نیز امکان اجرا ندارند.
سیستم‌های تحت‌فشار همچون قطره¬ای و زیر سطحی نیز دارای مزایایی نظیر بازده بالای  آبیاری، امکان استفاده همزمان برای مصرف کودهای شیمیایی، انجام عملیات زراعی همزمان با آبیاری، مرطوب نکردن تمام سطح خاک در کشت‌های ردیفی و باغات و متعاقباً کاهش رشد علف‌های هرز بوده و امکان استفاده بیشتر از زمین‌های کشاورزی و افزایش کیفیت محصول و درآمد کشاورزان را فراهم می‌کنند ولی به دلیل هزینه بالای سرمایه‌گذاری اولیه، تعمیرات و نگهداری برای تمامی انواع محصولات و در تمامی زمینه‌ای کشاورزی  قابل‌استفاده نیستند.

همچنین برخی از  سیستم‌های تحت‌فشار در همه اقالیم و در همه خاک‌ها دارای بازده بالا نیستند. نمونه آن سیستم بارانی است که در مناطق خشک و بادخیز و در خاک‌های با نفوذپذیری کم، بازده آبیاری بالایی ندارد. لذا با توجه به مزایا و معایب هر یک از سیستم‌های موجود، دستیابی به فناوری‌ها و سیستم‌های آبیاری نوین امری اجتناب‌ناپذیر است.  به نحوی که ضمن دارا بودن بازده بالا، نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه کم داشته و در تمامی زمین‌های کشاورزی و برای تمامی محصولات قابل اجرا باشند و مدیریت سیستم و نگهداری آن برای کشاورزان به سادگی امکان پذیر باشد.   

*عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور