قائم مقام بين‌الملل معاونت علمی و فناوری رياست‌جمهوري گفت: در دو سال و نيم گذشته، حدود 800 نخبه علمي به كشور بازگشته‌اند و میزان مهاجرت دانشجويان و نخبگان ايراني پايین‌تر از ميانگين جهاني است.
به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری علی‌مرتضی بی‌رنگ قائم مقام بين الملل معاونت علمی و فناوری رياست‌جمهوري در گفت و گوی مفصل با روزنامه اعتماد در خصوص میزان مهاجرت نخبگان ایرانی به دیگر کشورها، بیان کرد: در سال‌هاي گذشته آمارهاي كاذب در خصوص مهاجرت دانشجويان و نخبگان از كشور منتشر شده است.
وی افزود: گاهي اين دروغ‌ها آن قدر تكرار شده كه تبدیل به باور دیگران می شود. در حال حاضر اين جمله را به فارسي جست‌وجو كنيد: «ايران بر اساس گزارش صندوق بين المللي پول بالاترين آمار مهاجرت نخبگان بين 91 كشور را دارد.» تا نتیجه جست و جوی خود را ببینید.
به گفته بی‌رنگ، سطر به سطر اين گزارش را بارها خوانده‌ايم، هيچ‌ جاي اين گزارش چنين جمله‌اي ذكر نشده است؛ اما اين دروغ‌ها آن‌قدر در ميان خبرهاي اينترنتي وجود دارد كه برخي وقتي این اخبار را می شنوند فرض را بر اين مي گذارند كه چون در شبکه اینترنتی مطرح شده است قطعا حقيقت دارد.
قائم مقام بين الملل معاونت علمی همچنین تصریح کرد: به حدی اخبار كذب در خصوص مهاجرت دانشجويان و نخبگان ايراني فراوان و آمارهاي رنگا‌رنگ در اين حوزه منتشر شده است كه سرانجام سال گذشته كار مطالعاتي بر روي اين موضوع انجام شد.
وی در ادامه بیان کرد: این مطالعه بر اساس منابع خارجي صورت گرفته است؛ گزارش هایی از OECD، يونسكو، اداره مهاجرت آمريكا و غیره.
بی‌رنگ در بخش دیگری از سخنان خود گفت: عنوان این مطالعه « بررسي تطبيقي وضعيت كشور در مهاجرت و جابجايي بين‌المللي افراد تحصيل‌كرده» است که توسط پژوهشکده مطالعات فناوری منتشر شده است و پر از آمارها، نمودارها و جدول‌هاي مقايسه‌اي است که نتیجه آن را مي‌توان در يك جمله خلاصه كرد.
وی تصریح کرد: جمله این است «بر اساس آمار سازمان همكاري اقتصادي و توسعه (OECD)، ايران جزء كشورهاي با تعداد بالاي ارسال‌كننده دانشجو به كشورهاي پيشرفته محسوب نمي‌شود». ايران با داشتن 32 هزار و 758 دانشجو در OECD در ميان ده كشور برتر فرستنده دانشجو قرار ندارد.
به گفته قائم مقام بين الملل معاونت علمی، آمريكا يكي از دانشجوپذيرترين كشورهاي توسعه يافته است و بر طبق اين مطالعه، ايران با ارسال 9 هزار و 600 دانشجو به كشور آمريكا رتبه 19 (از ميان 74 كشور مورد بررسي) ارسال دانشجو به آمريكا را به خود اختصاص داده است.
وی همچنین ادامه داد: تعداد کل دانشجویان خارجی ایرانی در سال ۲۰۱۵، به حدود ۴۸ هزار نفر می رسيد كه با آمار و ارقامي كه در برخي رسانه‌ها با عنوان مهاجرت سالانه 150 هزار يا 180 هزار نخبه یا دانشجو به خارج از كشور، اعلام شده بود اختلاف فاحشي دارد.
بی‌رنگ  با بیان اینکه موضوع مطرح در مطالعه بنیاد نخبگان، اين است كه بر چه اساس فرآيند مهاجرت يا خروج از كشور براي كار و تحصيل را با نام "فرار مغزها" مي‌خوانيم؟ گفت: خروج از کشور برای ادامه تحصیل و یا کسب دانش و تجربه عیب و معضل نيست. جابجایی نیروی انسانی روندی جهانی و رو به رشد و تعداد دانشجویان خارجی در دنیا طی حدود 10 سال گذشته حدودا دو برابر شده است.


اصطلاح فرار مغزها غير علمي است
وی در ادامه اظهار کرد: نسبت دانشجوهاي ايراني خارج كشور به دانشجويان ايراني کشور زیر متوسط جهانی بوده و در حد آمريكا است. يعني سالانه به همين نسبت دانشجویان آمریکایی براي ادامه تحصيل از آمريكا خارج مي‌شوند.
به گفته بی‌رنگ، سطح مهاجرت دانشجويان ایرانی قابل مقايسه با ميزان خروج دانشجويان از عربستان نيست، اين كشور 5 برابر ایران دانشجو در آمريكا دارد؛ اما كسي در آن کشور نام فرار نخبگان روي آن نمي‌گذارد.
وی معتقد است که اصطلاح فرار مغزها یک اصطلاح غير علمي است. كسي كه براي تحصيل و كار به خارج از كشور مي‌رود نه فرار كرده و نه مهاجرت. چرا اين برچسب را روي آنها مي‌زنيم؟ چرا اسمي برای این کار استفاده می کنیم و بر روی آن مانور مي‌دهيم كه در جامعه نهادینه شود و افرادی که از ایران می روند به این تصور برسند که فرار کرده و نباید برگردند؟
قائم مقام بين الملل معاونت علمی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: رفتن دانشجو به خارج از كشور براي تحصيل، مهاجرت نخبگان نيست. در دین ما توصیه به کسب علم فراتر از مرزها وجود دارد به گونه ای که بسیاری از علما و دانشمندان ایرانی طی قرنهای گذشته این کار را کرده اند. در واقع خروج از کشور برای کسب دانش امری منفی نیست. اما عدم بازگشت و یا قطع ارتباط اثربخش با وطن و خروج از چرخه خدمت به میهن مساله اصلی است که برای این موضوع برنامه ای طراحی کردیم.
بی‌رنگ با اشاره به برنامه طراحی شده در بنیاد ملی نخبگان، گفت: بنياد نخبگان و معاونت علمي رياست‌جمهوري از دو سال و نيم گذشته در اقدامي مشترك تلاش كرده‌اند براي بازگشت نخبگان به كشور برنامه ای طراحی کنند. برنامه‌اي براي همكاري با متخصصان و دانشمندان ايراني خارج از كشور تا كساني كه مي‌خواهند به کشور برگردند يا همكاري با نهادهاي علمي داخل كشور داشته باشند بتوانند زير پوشش اين برنامه قرار بگيرند.
وی در ادامه عنوان کرد: اين برنامه اسفند سال 93 آغاز شد، بسیاری از نخبگان بر اساس این طرح به کشور بازگشتند و در حد سخنراني و برگزاري كارگاههاي علمي مشاركت كردند؛ اما گذشته از اينها سال 94، 125 نفر در قالب طرح معاونت علمی، به صورت كامل به كشور بازگشتند. سال گذشته 450 نفر به ايران برگشتند و تا امروز حدود 800 نفر به ایران بازگشته‌اند و در كشور مشغول به كار هستند.
به گفته بی‌ر‌نگ، استقبال از اين برنامه بيشتر از حد انتظار بوده تا جايي كه كمبود بودجه شرايط اين برنامه را كمي دشوارتر كرده است. تا سال قبل فارغ‌التحصيلان 400 دانشگاه برتر دنيا مي‌توانستند درخواست بدهند و از تسهيلات اين برنامه استفاده كنند اما به دلیل استقبال زياد و محدوديت منابع از ابتدای امسال اعلام كرديم كه فقط فارغ‌التحصيلان 100 دانشگاه برتر دنيا مي‌توانند درخواست خود را براي معاونت ارسال کنند.


10 درصد از نخبگان بازگشته به کشور فارغ التحصیلان 20 دانشگاه برتر دنیا هستند
قائم مقام بين الملل معاونت علمی همچنین ادامه داد: همچنان مثل روال سال قبل نخبگان در حال بازگشت به کشور هستند. 10 درصد كساني كه برگشته‌اند فارغ‌التحصيلان 20 دانشگاه برتر دنيا هستند و 30 درصد آنها، بيش از 10 سال است كه ايران نبوده‌اند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در صورت عادي اگر كسي براي عضويت در هيات علمي وارد كشور شود، بیش از يك سال طول مي‌كشد تا مراحل تاييد مدرك و فرایند جذب توسط دانشگاه و استخدام و غيره را بگذراند که اين همان روندي است كه در قالب اين برنامه تسهيل شده است.
بی‌رنگ گفت: کساني كه در اين برنامه پذيرفته مي‌شوند، قبل از برگشتن به ايران درخواست مي‌دهند در عرض 25 روز كل فرآيند بررسی پرونده و مصاحبه از راه دور و تعریف مدل همکاری انجام مي‌شود و از روزي كه مي‌آيند مشخص است كه قرار است در کدام دانشگاه یا دانشكده مشغول همكاري شود.
به گفته قائم مقام بين الملل معاونت علمی، از ماه اول حقوق و بيمه برای آنها در نظر گرفته مي‌شود از تسهیلات نظام وظیفه تخصصی می توانند استفاده کنند. همچنین دسترسي آنها به شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی نیز هموار شده است.
وی در ادامه با بیان اینکه یک سال ابتدای بازگشت برای آنها مقطعی سخت است که با همراهی معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان طی می شود و فرد یک سال فرصت دارد تا توانمندیهای خود را اثبات کند و بدنبال طی مراحل تایید مدرک و جذب برود.
بی‌رنگ در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: در این مدت از سوی دیگر دانشگاه یا پژوهشگاه مرتبط، نخبه را ارزیابی می کنند. برای افرادی که تجربه کارآفرینی و نیز فعالیت در شرکتهای دانش بنیان خارجی را دارند نیز شرایط خاصی برای راه اندازی کسب و کار مشابه در ایران فراهم می کنیم.
وی با بیان اینکه تاکنون حدود 50 شرکت استارتاپ توسط عده ای از نخبگان راه اندازی شده است، گفت: بیش از 500 فارغ التحصیل برجسته داخلی در این شرکتها مشغول به فعالیت هستند.
پایان پیام/23