پیام، نخستین خط سنگر ارتباط است. این ابزار کارآمد و مهم در شرایط حساس و پیچیده این روزها که جهان با یک ویروس ناشناخته دست و پنجه نرم می‌کند نیز می‌تواند کارکردی و اثرگذار عمل کند. پیام‌ها با توجه به جهت‌گیری‌های شناختی افراد، حامل مفاهیم گوناگونی هستند. حال این سو گیرهای درست شناختی می‌تواند به درک بهتر و اصلی پیام کمک کند به ویژه در روزهایی که همه نگران درگیری با ویروسی با نام کرونا هستیم.

نحوه فکر، باور و قضاوت هر یک از افراد بر نحوه برخورد با بحران‌هایی مانند شیوع کرونا تاثیرگذار است. مغز ما همیشه در قضاوت و باورهای خود دچار خطاهایی است که باعث می‌شود در ارزیابی ها از یک موضوع دچار اشتباه شویم که در نهایت باعث تصمیم‌گیری نادرست درباره آن موضوع می‌شود. این خطاها را با عنوان «سوگیری» یا «خطای شناختی» می‌شناسیم.

خطاهای شناختی اهمیت زیادی دارند و اگر به آنها توجه نکنیم، می‌توانند به خاطر ارزیابی نادرست واقعیت در شرایط بحران افراد را به سمت بیماری‌های روانی مثل افسردگی و اختلالات اضطرابی سوق دهند.

تحلیل متفاوت اطلاعات

در هنگام بروز یک بحران ویژگی‌های روانشناختی ذهن ما تغییر می‌کند. در نتیجه اطلاعات به گونه دیگری تحلیل می‌شود. آگاهی داشتن از این فرآیند خود موجب درک بهتر احساسات روانی و ایجاد پاسخی متناسب می‌شود.

تحلیل اطلاعات در زمان بحران دارای چهار ویژگی است. نخست اینکه پیام‌ها را ساده کنیم. پس از آن باورهای قبلی خودمان را حفظ کنیم. همچنین به دنبال اطلاعات بیشتر و درست باشیم و نخستین اطلاعات را باور کنیم.

احساس ابهام

درست است که در شرایط بحران پرسش‌ها بیشتر از پاسخ‌ها هستند. پرسش‌هایی مانند اینکه ویروس از کجا آمده است یا چقدر خطرناک است. برای کاهش نگرانی ناشی از این ابهامات به دنبال منابعی هستیم که تایید کننده باورهای ما هستند. مهم‌تر آنکه در این شرایط بیشترین اعتماد جلب افرادی می‌شود که با قاطعیت صحبت می‌کنند اما با توجه به اطلاعات کم در این موارد ممکن است توضیحات آنها درست نباشد. پس مهمترین کار پذیرش ابهام است تا به تدریج اطلاعات موثق در دسترس قرار گیرند.

این هیجانات معمولاً در پاسخ به شرایط مبهم و خطرناک رخ می‌دهند و ممکن است موجب عدم همکاری مناسب میان افراد شوند. همچنین در این شرایط احساس ناامیدی وقتی شکل می‌گیرد که هیچ امیدی به بهبود آن نیست و بحران به قدری بزرگ می‌شود که شرایط غیر قابل تغییر پنداشته می‌شود.

گاهی نیز خطر به اندازه کافی درک می‌شود اما در مورد نحوه پاسخ مناسب اطلاع کافی وجود ندارد و انکار می‌شود. گاهی نیز پاسخ مناسب به خطر سختی‌هایی به دنبال دارد بنابراین کل خطر باور نمی‌شود.

دوستی به نام ترس

باید بدانیم ترس از بحران خوب است اما به اندازه. ترس‌های افراد همچون دوستی هستند که در نهایت به افزایش شانس بقای ما منجر می‌شوند. زیرا باعث می‌شوند در نقطه‌ای که نیاز است احتیاط لازم را به خرج دهیم. اما نکته این است که ترس غیر منطقی و بیش بها داده شده اگر به مدت طولانی همراه ما باشد و شکل یک اضطراب مبهم و نافذ را به بگیرد، از طریق مکانیسم‌هایی شروع به تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌کند. چیزی که سلاح اصلی برای مقابله در برابر ویروسی مثل کرونا است. در این شرایط بهترین کار آگاه شدن و آگاه کردن دیگران از شرایط است.

اگر منشا ترس‌های خود رابشناسیم مسیر آهسته ترسمان که قسمت‌های عالی تر مغز را در بر می‌گیرد تصمیم‌های بهتر و درست تری اتخاذ می‌کند. اما ترسی مبهم و مجهول ما را به سمت اضطرابی قدرتمند پیش می‌برد که نتیجه آن تضعیف سیستم ایمنی است.

پس دسترسی به اطلاعات درست یکی از مواردی است که در شرایط بحران کمک کننده است. از این رو ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی در این مسیر گام برداشته است و از همان روزهای نخست شیوع بیماری کرونا نسبت به اطلاع رسانی و آگاهی بخشی اقدام کرد. کلیپ‌هایی حاوی اطلاعات درست از بیماری توسط ستاد در شبکه‌های مجازی پخش شد و در دسترس افراد قرار گرفت.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/25

اخبار مرتبط:

* اهمیت توسعه فناوری و نوآوری در دوران کرونا و پساکرونا

* اضطراب ناشی از کرونا و توانمندی‌های اجتماعی مقابل آن

* مدیریت ذهن برای مقابله با کرونا