*زهره توفیقی

صنعت موسیقی در ایران اما تفاوت‌هایی با سایر کشورهای دنیا دارد. در بسیاری از امور هنوز موسیقی به عنوان یک صنعت دیده نمی‌شود و نگاه مقبولی به آن وجود ندارد. در بخش توریسم موسیقی، ایران با وجود فرهنگ و موسیقی غنی در نقاط مختلف کشور هنوز موفق نشده‌است جشنواره‌هایی با استانداردهای بین‌المللی برای جذب توریست برپا کند. به عنوان مثال جشنواره موسیقی فجر که معتبرترین رویداد موسیقایی کشور محسوب می شود اجراهای بین‌المللی‌اش را با حداکثر 1000 مخاطب برگزار می‌کند که این امر جدا از ناشناخته بودن موسیقی بین‌الملل برای مخاطبان داخلی، بر ناشناخته بودن موسیقی ایران برای مخاطبان بین‌المللی و از طرفی بر ناتوانی در جذب مخاطب در جشنواره‌ای دلالت دارد که در پایتخت کشور برگزار می‌شود. موسیقی فاخر و غنی نواحی و نقاط مختلف کشور هم می‌تواند با جذب گردشگر و مخاطب علاوه بر زنده نگاه داشتن جان‌مایه‌ی آن موسیقی نغییری در وضعیت معیشت هنرمندان مهجور موسیقی نواحی و در نگاه کلان‌تر در اقتصاد کشور ایجاد کند.

 با توجه به آمار منتشر شده در ذیل برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی، در سال 1393 (که در این برنامه به عنوان سال پایه در نظر گرفته شده‌است) در ایران 13 جشنواره و مجمع مرتبط با موسیقی برگزار شده است که هرکدام از آنها می توانستند بستر مناسبی برای حضور گردشگران علاقه مند به موسیقی در کشور باشند؛ اما به نظر می‌رسد توریسم موسیقی در ایران چنان که باید شناخته شده نیست و در عصری که ارتباط  بیشتر و بهتر بین کشورها از طریق فرهنگ و هنرشان در حال شکل‌گیری است، ایران با داشتن فرهنگ و هنر غنی، از داشته‌های خود سود چندانی نمی‌برد.

در بحث درآمدهای حاصل از این صنعت و در بخش ارزش مالی آثار موسیقایی ضبط شده هم برخلاف بسیاری از کشورها،‌ آمار دقیقی از میزان فروش آلبوم‌های موسیقی در کشور از جانب تهیه کنندگان و موسسات انتشار این آثار ارائه نمی‌شود. با توجه به اطلاعات منتشر شده در برنامه ششم توسعه  در سال 1393،  326 آلبوم موسیقی مجوز انتشار دریافت کرده‌اند؛ اما حتی در دفتر موسیقی وزارت ارشاد اسلامی اطلاعی از آمار دقیق آثار منتشر شده وجود ندارد. از جمله دلایل این موضوع می‌توان به فرارهای مالیاتی شرکت‌های تولیدکننده‌ی آثار و نوع قرارداد میان آنها با هنرمندان (مشارکت براساس تعداد آلبوم فروخته شده) اشاره کرد؛ که حتی گاه هنرمندان هم از تعداد دقیق آثار فروخته شده‌شان آگاه نمی‌شوند.

اما در بخش اجراهای صحنه‌ای با توجه به تعداد مجوزهای صادر شده می توان آمار نسبی درآمد حاصل از برگزاری کنسرت ها را به دست آورد. در سال 1393، 3651 فقره مجوز برای اجراهای صحنه ای صادر شده است. در بخش فروش اینترنتی بلیت اجراها تقریبا 70 تا 80 درصد این فروش‌ها از طریق سایت رسمی فروش ایران-کنسرت به صورت می‌گیرد و بنابر اعلام رسمی این سایت درآمد حاصل از اجراهای زنده در همان سال رقمی حدود 70 میلیارد تومان برابر با 11.42 میلیون دلار محاسبه شده‌است که با احتساب سایت‌های دیگر فروش بلیت می‌توان عددی در حدود 100 میلیارد تومان را برای فروش سراسری بلیت کنسرت ها تخمین زد. این ارقام در قیاس با تعداد مجوزهای صادر شده در سال 1388 که شامل 255 فقره بوده‌ رشد چشمگیری کرده است و همچنین طبق پیش‌بینی‌های ارائه شده در برنامه ششم توسعه مجوزهای صادر شده تا سال 1399 به 12939 فقره خواهد رسید. با احتساب درآمد آلبوم‌های منتشر شده و درآمد سایر صنایع وابسته موسیقی (مانند سازسازی و خرید فروش ساز و ...) گردش مالی سالانه موسیقی ایران را می‌توان رقمی حدود 120 میلیارد تومان تخمین زد.

البته در بحث محاسبه آمار ارزش های مالی صنعت موسیقی در ایران فعالیت‌های وابسته از جمله آموزش و یا ساخت و فروش سازها و بسیاری دیگر از امور در نظر گرفته نشده و به فعالیت‌های عمده و اساسی بسنده شده‌است اما با تمام این تفاسیر بخش درآمدزایی صنعت موسیقی هم در ایران مانند بسیاری از جنبه‌های دیگر فاصله‌ی فراوانی با نمونه‌های مشابه آن در سایر نقاط دنیا دارد.

*کارشناس‌ستاد‌توسعه‌فناوری‌های‌نرم‌و‌هویت‌ساز‌معاونت‌علمی