*داود مددی

سابقه و قدمت زباله سوزی بیش از 75 سال بوده و از کشور انگلستان شروع شده است. اﺑﺘﺪا زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ زﻣﻴﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز دﻓﻨﮕﺎه ﻫﺎ در مناطقی که با ﻛﻤﺒﻮد زﻣﻴﻦ مواجه هستند شروع شد. ﭘﺲ از ورود اوﻟﻴﻦ واﺣـﺪﻫﺎی زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی، ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﺳﺘﺤﺼﺎل اﻧﺮژی ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ اﻟﺤﺎق ﮔﺮدﻳﺪ. ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﺑـﺎ اراﺋـﻪ و اﺟـﺮای ﻣﻘـﺮرات ﺳﺨﺘﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﻧﺘﺸﺎر آﻻﻳﻨﺪه ﻫـﺎی زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـی ﺗﻮﺳﻂ دﻓﻨﮕﺎﻫﻬﺎی ﻏﻴـﺮ ﺑﻬﺪاﺷـتی و ﻣﻤﺎﻧﻌـﺖ از اﺣـﺪاث ﻏﻴـﺮﻣﻬﻨﺪسی اﻳﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی زﺑﺎﻟـﻪ ﺳـﻮزی ﺑـﺎ در ﻧﻈـﺮﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی اﺟﺒـﺎری ﺣﻔﺎﻇـﺖ از ﻣﺤـﻴﻂ زﻳﺴـﺖ و اﻣﻜــﺎن ﺗﻮﻟﻴــﺪ اﻧــﺮژی ( اﻟﻜﺘﺮﻳﻜــی و ﺣﺮارﺗــی) در ﻣﻘﻴﺎﺳــﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺨﺼﻮص در ﺳﻮﺋﻴﺲ و اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ. ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی، اﺳﺘﺤﺼﺎل ﮔﺎز دﻓﻨﮕﺎه و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارتی آن ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ اﺛـﺮات ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب اوﻟﻴﻪ آن ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮ و ﺧﻄﺮات ﻧﺎشی از اﻧﻔﺠـﺎر و آﺗـﺶ ﺳـﻮزی ﺧﻮد ﺑﺨﻮدی ﮔﺎز دﻓﻨﮕﺎه اﺑﺪاع ﺷﺪ (بیو گاز). در ﺑﺴﻴﺎری از دﻓﻨﮕـﺎه ﻫـﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﮔـﺎز ﺣﺎﺻـﻞ از دﻓﻨﮕـﺎه ﺗﻮﺳـﻂ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻓﻨـی و ﻣﻬﻨﺪﺳـی ﺟﻤـﻊ آوری ﻣـی ﺷـﻮد و ﺗﻮﺳـﻂ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎی ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺮارتی در ﻣﺸﻌﻞﻫﺎیی ﺑﺎ دﻣﺎی ﺑﺎﻻ (ﺟﻬـﺖ ﭘﻴﺸـﮕﻴﺮی از ﺗﺸـﻜﻴﻞ دی اﻛﺴﻴﻦ ﻫﺎ و ﻓﻮراﻧﻬﺎ) ﺳﻮزاﻧﺪه می ﺷﻮﻧﺪ. اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻮﺧﺘﻦ ﮔﺎز ﻣﺘﺎن و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﺮبنی و ﻛـﺎﻫﺶ 20 ﺑﺮاﺑـﺮی ﺧﻄﺮات و اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴطی می ﮔﺮدد. ولی در ﻛﺸـﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻏﻠﺐ دﻓﻨﮕﺎه ﻫﺎ ﻓﺎﻗـﺪ ﺗﺄﺳﻴﺴـﺎت ﺟﻤـﻊ آوری و ﺳﻮزاﻧﺪن ﺑﺼﻮرت ﻣﻬﻨﺪسی ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ. در ﺑﺮخی از ﻣﻨﺎﻃﻖ، اﻗـﺪام ﺑﻪ اﺣـﺪاث ﺳﻴﺴـﺘﻤﻬﺎئی ﺟﻬـﺖ ﺗﺼـﻔﻴﻪ ﺣﺮارﺗـی ﻛﻤﺘـﺮ ﻣـﻮﺛﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ درﺻﺪی از ﮔﺎز اوﻟﻴﻪ ﺑﺼﻮرت ﺳﻮﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه وارد ﺟﻮ ﻣﻴﺸﻮند. 

اﻣﺮوزه، ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻘﺎﻣـﺎت و ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺴـﺌﻮل در ﻛﺸـﻮرﻫﺎی ﺻﻨﻌتی از ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎشی از ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ پسماندها آﮔﺎهی ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧـﺪ و در ﺧﺼﻮص ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺴـﺠﻢ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻳﺸـﺎن، روش ﻫـﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒـﻮل از ﻟﺤـﺎظ زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄـی ﻣﺜـﻞ ﻛـﺎﻫﺶ در ﻣﺒـﺪأء تولید زباله، تولید ﻛﻤﭙﻮﺳــﺖ، زﺑﺎﻟــﻪ ﺳــﻮزی و در ﻧﻬﺎﻳــﺖ دﻓــﻦ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﻧﺪ. اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻓﻮق می ﺗﻮان ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿـﺮ دو ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻏﺎﻟﺐ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژی از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺷﻬﺮی در ﺟﻬﺎن زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی در درﺟﻪ اول و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﻮﮔـﺎز از دﻓﻨﮕﺎﻫﻬـﺎ در درﺟﻪ دوم ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. در ﻣﻮرد ﺑﺴـﻴﺎری از زﺑﺎﻟــﻪﻫــﺎ، ﺳــﻮزاﻧﺪن ﻳﻜــی از ﺑﻬﺘــﺮﻳﻦ و ﻳــﺎ ﺿــﺮوری ﺗــﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﺑﺎﻟﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـی رود. در اﻏﻠـﺐ ﻣـﻮارد، ﺳﻮزاﻧﺪن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮدازش ﺑﺮای ﺑﺴﻴﺎری از زﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ و ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺸﻤﺎر می آﻳﺪ و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻣـﺎﻳﻊ ﺑـﺮای ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی دﻓﻊ ﺑﺎقی می ﻣﺎﻧﻨﺪ. زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی ﻣﺰاﻳـﺎی ﻣﺘﻌـﺪدی دارﺪ ﻛﻪ ﺑﺮخی از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

 ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻳﻊ ﺣﺠﻢ زﺑﺎﻟﻪ

 ﻳکی از ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ روﺷﻬﺎی دﻓﻊ زﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎی ﺧﻄﺮﻧاك

 ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ

 از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺧﻄﺮ آﻟﻮدگی آﺑﻬﺎی ﺳﻄحی

 از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﻮ

 ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﮔﺎزﻫﺎی ﮔﻠﺨﺎﻧﻪای

 ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎی ﻫﻮا

 از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ زﻳﺴﺘﮕﺎه ﺟﺎﻧﻮران ﻣﻮذی

 کاهش زمین دفنگاهها و جلوگیری از کاهش ارزش زمینهای اطراف آن.

 کاهش هزینه های بهداشتی و درمانی دولتها و مردم..

 زﺑﺎﻟﻪﺳﻮزی ﻓﺮآﻳﻨﺪی اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ آن زﺑﺎﻟـﻪ ﻫـﺎ درﻣﺠــﺎورت ﺣــﺮارت ﻣﺸــﺘﻌﻞ ﺷــﺪه و ﻣــﻮادی ﻣﺜــﻞ ﺧﺎﻛﺴــﺘﺮ وﮔﺎزﻫــﺎی خروجی را ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺤﺼــﻮﻻت اﺣﺘــﺮاق ﺗﻮﻟﻴــﺪ می ﻛﻨﺪ. محصول اصلی زباله سوزها بهبود محیط زیست و کاهش آثار منفی انواع پسماندهای خانگی، صنعتی، شیمیائی و .... می باشد. تولید انرژی یک محصول جانبی است و تا وقتی که در کشور به این موضوع توجه نشود و نگاه به زباله سوزها از زاویه تولید انرژی باشد، بدیهی است که این صنعت رشد چندانی نخواهد کرد. 

اﻧﻮاع ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻫﺎی زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی ﻛﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژی از زﺑﺎﻟﻪ ﻫـﺎی ﺟﺎﻣـﺪ ﺷـﻬﺮی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﻮرد ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ، ﺷﺎﻣﻞ ﻣـﻮارد زﻳـﺮمی ﺑﺎﺷﻨﺪ:

1- تجزیه زباله در شرایط اﺣﺘﺮاق در دمای بالا و ﻛﻤﺒﻮد اﻛﺴﻴﮋن و تبدیل به انواع گازهای اشتعال زا (اﺣﺘﺮاق ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ای) که به آن روش پیرولیز گازی ساز گفته می شود. Pyrolysis & Gasification

2- اﺣﺘﺮاق ﺗﻮده ای (ﺗﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪای) که همان انبوه سوز و یا Mass Burn می باشد. 

3- اﺣﺘﺮاق ﺑﻪ روش ﺑﺴﺘﺮ ﺷﻨﺎور یا Fluidized Bed

4- اﺣﺘﺮاق ﺑﻪ روش ﻛﻮره دوار  یا Rotary Kiln

ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده در ایران، ﻓﺮآﻳﻨﺪ روش پیرولیز گازی ساز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ انتخاب آن ﻫﻢ ﺳﺎدگی و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘـﺎﻳﻴﻦ اﻳـﻦ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ با ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻫﺎ،  ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ اﻣﺤـﺎء ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم زاﺋﺪات شهری، بیمارستانی و برخی از زائدات صنعتی و  قابلیت اﺳﺘﺤﺼﺎل اﻧﺮژی از آﻧﻬﺎ و حجم کم زباله اغلب شهرهای کشور (کمتر از 600 تن در روز) می ﺑﺎﺷﺪ. بکارگیری این روش علاوه بر مزایای یاد شده، از قابلیت آلایندگی خروجی بهتر نسبت به سایر روشها برخوردار است. 

سیستم ﻛﻨﺘﺮل آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎی ﻫﻮا:

ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل آلایندگی گازهای خروجی فرایندی است که از مرحله سوزاندن با کنترل دما که نباید کمتر از 850 درجه سانتیگراد باشد ( در این کوره ها دمای سوختن تا 1200 درجه سانتیگراد میرسد) شروع می شود و تا مرحله تصفیه شیمیائی و فیزیکی ادامه یافته و در نهایت باید با استاندردهای مطرح شده از دودکش خارج شود. اغلب  آلایندگیها بطور برخط (On line) کنترل میشوند و نتایج آن ضمن ثبت الکترونیکی دارای قابلیت مخابره شدن و نمایش برای مسئولین ذیربط می باشد. ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘـﺎﻻﻳﺶ گازهای خروجی ﺗـﺎبعی از ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻣـﻮاد ورودی، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی زﺑﺎﻟﻪ ﺳﻮزی و استانداردهای زیست محیطی ذیربط است.

*رییس هیات مدیره گروه تی تی اس