سال ۲۰۲۱ با قطعنامه A / RES / 74/198 سازمان ملل متحد به عنوان سال بین المللی اقتصاد خلاق برای توسعه پایدار اعلام شده است. یونسکو ، به عنوان آژانس تخصصی سازمان ملل متحد در حوزه فرهنگ ، در یک پروژه یکساله تلاش می‌کند سهم فرهنگ را در اقتصاد جهانی و توسعه پایدار برجسته و تقویت کند.

اقتصاد خلاق یکی از سریع‌ترین نرخ های رشد را در بین بخش های مختلف اقتصاد جهان دارد و در حال حاضر 3٪ از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد. یکی از ویژگی های منحصر به فرد اقتصاد خلاق ، ماهیت دوگانه ارزشی است که ایجاد می کند: هم تجسم فیزیکی خلاقیت (مثل فیلم ، نقاشی و کتاب) را دربرمی‌گیرد و هم بیان غیر ملموس خلاقیت (به عنوان مثال موسیقی و نمایش).

به عبارت دیگر هم با فناوری‌های سخت سروکار دارد و هم با فناوری‌های نرم. از این رو، حمایت از مالکیت معنوی به عنوان یک مدل اقتصادی وابسته به درآمدزایی از ایده ها، عامل تعیین کننده ای برای رشد اقتصاد خلاق است.

در قلب اقتصاد خلاق، صنایع فرهنگی و خلاق قرار دارند که تقاطع هنر، فرهنگ ، تجارت و فناوری هستند. این صنایع سالانه ۲۲۵۰ میلیارد دلار درآمد کسب می کند و برای حدود ۳۰ میلیون نفر در سراسر جهان شغل ایجاد می‌کنند. این صنایع همچنین بزرگترین تأمین کنندگان شغل برای کارکنان ۱۸-۲۵ ساله هستند که این صنعت را به صنعت فردا تبدیل می کند.

امروزه ، خلاقیت به طور فزاینده ای به عنوان یک منبع تجدیدپذیر و دردسترس عموم، برای توسعه پایدار و انسان‌محور شناخته می شود. اقتصاد خلاقی که بر احترام به آزادی بیان و حقوق فرهنگی مبتنی باشد همچنین می تواند عدالت، مدارا و صلح جویی را در جوامع را تقویت کند. به علاوه، می تواند گروه های مختلف آسیب پذیر و گاها به حاشیه رانده شده در جوامع را، توانمند و درگیر کند.

بحران کرونا آسیب پذیری های موجود در بخش فرهنگ را نشان داده است. به دلیل وابستگی زیاد به مکانها و تجربیات مشترک، این بخش بیشترین ضربه را از بحران کرونا خورده است. گردشگری فرهنگی با یک آسیب مضاعف ناشی از محدودیت های سفر و الزامات رعایت فاصله اجتماعی مواجه شد: طبق گزارش شورای بین المللی موزه ها (ICOM) ، تقریباً ۱۳ درصد موزه ها ممکن است هرگز بازگشایی نشوند.

بسیاری از بنگاه ها و سازمان های کوچک خلاق، که فاقد اندوخته نقدی یا دارایی قابل توجه هستند، برای بقای خود می جنگند. به دلیل ماهیت غالباً غیررسمی اشتغال در این بخش، بسیاری از فریلسنرها و کارمندان نیمه وقت از حمایت‌های دولتی در دوران کرونا محروم شده اند.

همه‌گیری کرونا هر چه بیشتر به دیجیتالی شدن محتوای فرهنگی سرعت بخشیده است. فروش دیجیتال در صنعت موسیقی جهان بین سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ فقط در طول یک سال ۱۶ درصد افزایش یافته است. فناوری های مبتنی بر وب امکانی را برای گسترش دسترسی عمومی به خدمات متنوع فرهنگی ، حمایت از نوآوری و خلاقیت و ایجاد درآمد جدید برای هنرمندان و تولیدکنندگان، فراهم کرده است. با این حال، برآوردها در خصوص تبعات تعطیلی و اعمال محدودیت‌های سختگیرانه کرونایی حاکی از آن است که آنلاین نشدن خدمات یا عدم دسترسی به اینترنت، امکان شرکت در فعالیت‌های فرهنگی را محدود کرده است.

در آفریقا و برخی کشورهای در حال توسعه، فقط پنج درصد از موزه ها در پاسخ به تعطیلی‌ها، امکان دسترسی به محتوای آنلاین را برای مخاطبان خود ایجاد کرده اند که شکاف جهانی دیجیتال را گسترش می دهد.

همچنین، بررسی بیش از ۲۲۰ جلسه همفکری در خصوص تاب‌آوری بخش هنر که توسط یونسکو برگزار شد، یک معضل جهانی مشترک را نشان داد: با این که اینترنت یک فضای نمایشگاهی برای هنرمندان فراهم کرده و احساس ارتباط با مخاطبان را برای آنها ایجاد کرده است، پلتفرم‌های دیجیتال به ندرت برای سازندگان محتوا پاداش قابل توجهی ایجاد می کنند.

بحران سلامت همچنین سهم مهم بخش فرهنگی را در رفاه عمومی آشکار کرد. در سال ۲۰۲۰ ، مردم با استفاده از مطالب و فعالیت‌های فرهنگی، آرامش و تاب آوری بیشتری پیدا کردند. این اقبال بیشتر مردم به هنر و فرهنگ، فرصتی است که اهمیت و حیاتی بودن توجه به اقتصاد خلاق در بین افکار عمومی تقویت شود.

1         اقدامات مقتضی

سال بین المللی اقتصاد خلاق برای توسعه پایدار خط مشی‌هایی را برای بهره گیری از پتانسیل اقتصاد خلاق در گسترش بیشتر سهم  چند جانبه فرهنگ و تقاطع آن با حوزه‌های دیگر در توسعه پایدار، پیشنهاد می‌کند. در این زمینه ، یونسکو از کشورهای عضو دعوت می کند تا مراحل زیر را بررسی کنند:

1.1       بازنگری در جایگاه هنرمندان و متخصصان فرهنگی

یک اقتصاد خلاق پایدار، که در نهایت به توسعه پایدار کمک می کند، نیاز به شرایط کاری والاتری برای هنرمندان و متخصصان فرهنگی دارد. باید به این افراد قدرت کافی داده شود تا بتوانند به تولید کالاها و خدمات بپردازند و کل زنجیره ارزش خلاق از آن منتفع شوند. کشورهای عضو، تشویق می شوند که خط‌‌ مشی‌ های مربوط به جایگاه اجتماعی هنرمند ، پاداش منصفانه برای کارهای خلاقانه آنلاین یا آفلاین، و آزادی هنری را برای اطمینان از اینکه اقتصاد خلاق می تواند به توسعه پایدار کمک کند، بازنگری کنند. برای بهبود تاب آوری این بخش ، باید توجه ویژه ای به تامین اجتماعی و اقتصادی این کارکنان نمود.

1.2        فراهم آوردن محیطی مناسب برای الگوهای رشد پایدار

برای تشویق و نشان دادن سهم بیشتر فرهنگ در رشد و شکوفایی پایدار ، به ویژه به عنوان بخشی از برنامه های بازیابی پس از همه گیری کرونا، فراهم آوردن محیطی مناسب برای اشتغال فرهنگی و خلاقیت بسیار مهم است. در این زمینه ، سنجش دامنه کامل مشاغل فرهنگی از طریق سیستم های جامع جمع آوری داده های اقتصادی، به منظور گنجاندن آن‌ها در سیاست‌گذاری و بودجه عمومی، برای اقتصاد خلاق بسیار مهم است. طرح های حمایتی عمومی نیز باید متناسب با نیازهای خاص مشاغل فرهنگی ، از جمله نیاز فریلنسرها و شرکت های کوچک و متوسط باشد. همچنین برای برخی کشورها ، اهمیت اقتصاد غیررسمی در بخش فرهنگی باید مورد نظر باشد. هم افزایی بین فرهنگ و آموزش نیز برای توسعه مهارتهای نوآوری، با هدف آماده سازی فراگیران برای سازگاری با بازارهای کار و الگوهای کاری که به سرعت در حال تغییر و تحول است، مورد نیاز است.

1.3        تطبیق سیاست های فرهنگی با چالش ها و فرصت های تحول دیجیتال

از آنجا که مراودات خلاق به طور فزاینده ای به طرف آنلاین شدن می‌رود ، سازگاری با انقلاب دیجیتال پیش نیاز یک اقتصاد خلاق شکوفا در قرن بیست و یکم است. این مسئله که تقاطع چند حوزه مختلف است نیاز به مجموعه ای از تلاش های هماهنگ برای تحقق دسترسی عادلانه به اینترنت ، حفاظت از حق کپی رایت و انتفاع مالی برای کالاهای فرهنگی آنلاین ، بهبود زیرساخت های ICT ، آموزش کارکنان خلاق و مردم برای بهره مندی از فناوری های جدید و تعامل سیاستی با پلتفرم‌های محتوا برای محافظت از محتوای محلی. برای تأمین استعدادهای آشنا با فناوری های دیجیتال برای بازار کار، باید با بخش آموزش هم افزایی ایجاد شود تا اقتصاد خلاق بتواند به توسعه پایدار منجر شود.

2         جمع بندی

سال ۲۰۲۱ فرصتی است که در یک اقدام جهانی مشترک توجه ویژه‌ای به نقش اقتصاد خلاق و فرهنگی در توسعه پایدار جامعه داشته باشیم. بسیاری از کسب‌وکارهای خلاق به دلیل محدودیت‌های کرونا آسیب جدی دیده‌اند و نیاز دارند. بعضی از این کسب وکارها احتمالا به شرایط قبل از کرونا برنخواهند گشت. از این رو صاحبان این کسب‌وکارها باید تدابیر نوآورانه‌ای را برای تطبیق با شرایط جدید و سلیقه تغییر یافته مشتریان خود اتخاذ کنند. یکی از رویکرد‌هایی که برای بسیاری از این کسب‌وکارها مفید است، تحول دیجیتال و انتقال بستر بسیاری از فعالیت‌ها به فضای مجازی است. دولت‌ها و نهادهای عمومی برای تسهیل این فرآیند،‌ لازم است به بهبود فضای کسب‌وکار کمک کنند، مشاغل بخش غیررسمی را جدی بگیرند و در سیاست‌های حمایتی خود این بخش را در نظر بگیرند و همچنین زیرساخت شبکه ملی محتوا را برای تسهیل دسترسی عمومی و انتفاع تولیدکنندگان محتوا، توسعه دهد.

*کارشناس تحقیق و توسعه صنایع نرم و خلاق

منبع: isti.ir

#