فناور و نوآور بودن شرکت‌های دانش‌بنیان گاهی باعث می‌شود هنگام ورود به بازار، تفاوت‌های بین فضای فناوری و اقتصاد را درک نکنند. شرکت‌هایی که در زمینه «مالکیت فکری» مطالعه داشته یا مشاوره‌های تخصصی دریافت می‌کنند، سریع‌تر این تفاوت‌ها را می‌شناسند و سیاست‌هایی اتخاذ می‌کنند که از سقوط آن‌ها جلوگیری کرده و رشدشان را تسریع می‌بخشد.

فرض کنید شرکتی میلیون‌ها تومان برای فناوری محصول خود هزینه کرده و تصمیم دارد این فناوری را در قالب مقالات علمی منتشر کند. شش ماه پس از انتشار مقاله، به علت خودافشائی، حق ثبت اختراع سلب می‌شود و شرکت دارایی خود را از دست می‌دهد. در برخی موارد، شرکت تمایلی به ثبت اختراع ندارد ولی با انتشار مقاله، اطلاعات تخصصی خود را در اختیار رقبا قرار می‌دهد.

بهتر است شرکت‌ها ابتدا دارایی علمی و فنی خود را ثبت اختراع کرده و سپس مقاله چاپ کنند. اما چاپ مقاله به هر حال قسمتی از اطلاعات را عمومی می‌کند و رقبا تحریک می‌شوند. بنابراین، حوزه مقاله به دلیل «خودافشائی» نه تنها لایه حفاظتی نیست بلکه لایه‌های حفاظتی را از بین می‌برد. این مشکل در شرکت‌های نوپای دانشگاهی یا دانش‌بنیان، بیش‌تر مشاهده می‌شود که از محیط علمی وارد عرصه رقابت بازار شده‌اند.

بحث اصلی ما دعوای مقاله یا اختراع نیست بلکه نحوه بکارگیری انواع مالکیت فکری است. شرکت‌ها باید همه انواع مالکیت‌ فکری را بشناسند و از ظرفیت‌های موجود برای حفاظت از دارایی‌های خود استفاده کنند. انواع مالکیت‌ فکری به شکل لایه‌های حفاظتی چندگانه از دارایی‌های شرکت یا گروه اقتصادی حفاظت می‌کند.

یک شرکت ممکن است دارایی‌های خود را به صورت ثبت اختراع، راز تجاری، کپی‌رایت، طرح صنعتی و نشان تجاری حفاظت کند. هر محصول ممکن است نیاز به چند لایه حفاظتی متفاوت داشته باشد، مانند قطعات محرمانه و فناوری ساخت. در نهایت، شرکت‌های دانش‌بنیان بیش‌تر از سایر شرکت‌ها نیازمند آشنایی با ابزارهای قانونی حوزه مالکیت فکری هستند، خصوصاً در حوزه دارایی‌های نامشهود مانند علم و دانش. فناوری‌های کلیدی و نوظهور، نیازمند حمایت‌های جدی قانونی هستند و برای توسعه این فناوری‌ها، قوانین مالکیت فکری هیبریدی یا چند لایه، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.

* کارشناس مالکیت فکری شرکت‌های دانش‌بنیان