صنایع متعددی در سراسر جهان به تامین محصولات و فرآورده‌ معدنی برخاسته از زیر زمین وابسته هستند. وابستگی صنایع مختلف با فناوری پیشرفته به صنعت معدن یکی از دغدغه‌های جدی برای توسعه و زمینه‌ساز توجه به توسعه فناوری‌های معدنی است.

حوزه معدن بازار بیش از 600 میلیارد دلاری را به خود اختصاص داده که با استفاده از نوآوری و فناوری، این میزان می‌تواند به میزان قابل توجهی رشد داشته باشد.

نه تنها صنایع پیشرفته و فناور، به معدن و منابع زیرزمین وابسته هستند، بلکه از سوی دیگر زغال سنگ هنوز یکی از منابع اصلی تامین انرژی جهانی است در نتیجه ، بخش معدن برای اقتصاد جهان نقشی کلیدی ایفا می‌کند.

 درآمد بالای 40 شرکت‌های جهانی فعال استخراج معدن جهانی  نشان دهنده سهم قابل توجه و بسیار بالای این حوزه از کل صنایع است. نقش این حوزه محوری بوده و نشان می‌دهد، اقتصاد معدن در کشورهای توسعه یافته نیز، اهمیت راهبردی و بالایی دارد؛ در حالی که مجموع درآمد برترین شرکت‌های معدنی در سراسر جهان به 656 میلیارد دلار رسیده است، 482 میلیارد دلار صرف فعالیت‌های عمرانی و عملیاتی در این شرکت‌ها شده و مجموع دارایی این شرکت‌ها در سال گذشته به میزان یک میلیارد و 653 میلیون دلار رسید.

معادن، بیش از 5 درصد از تولید ناخالص ملی ایران را به خود اختصاص داده اند و از نظر حجم، بیشترین بهره برداری از کالاهای جهان سنگ آهن ، زغال سنگ ، پتاس و مس است و در حالی که کشورمان علیرغم وجود منابع غنی این عناصر، سهم اندکی از بازار تجاری جهانی را در دست دارد، رهای چین، اندونزی و هند بزرگترین کشورهای تولید کننده زغال سنگ هستند؛ چین همچنین سومین تولید کننده سنگ آهن بزرگ جهان و برترین تولیدکنندگان عناصر نادر خاکی است.

چین در حال تبدیل شدن به برترین کشور معدنی برای بسیاری از کالاها ، به ویژه محصولات دانش‌بنیان و پیشرفته‌ای است که برای تولیدشان به عناصر نادر خاکی و کمیاب نیاز است. با این حساب، چین تقریباً 58 درصد از تولید جهانی را در سال 2020 به خود اختصاص داده است. علاوه بر این ، چین در تولید معدن طلا کشور پیشرو جهان به شمار می‌رود.

باید بر استفاده از فناوری‌ها برای پیوستن به رقابت تنگاتنگ جهانی در تولید و فرآوری فرآورده‌های معدنی اهتمام بورزیم، چراکه سرعت رقابت در این عرصه کم نیست. در سال 2020 ، 4 شرکت از 10 شرکت معدنی پیشرو در جهان بر اساس درآمد در انگلستان فعالیت داشتند در حالی که 6 شرکت در چین مستقر بودند.

توجه به توسعه فناوری‌های معدن

ایران باید با توجه به بهره‌مندی از منابع غنی معدنی و عناصر نادر خاکی، سهم درخوری از بازار جهانی معدن و صنایع و فناوری‌های وابسته را به خود اختصاص دهد. زیرا درایران ظرفیت ارزنده و قابل توجهی از معادن، عناصر نادر خاکی و فلزات گران‌بهاد وجود دارد که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته چون اکتشاف در عمق، توجه منابع زیرسطحی و فرآوری هوشمند، می‌توان سهمی قابل توجه از این اقتصاد را نصیب کشور کرد.

طرح توسعه فناوری‌ و نوآور‌های معدن معاونت علمی و فناوری از توسعه طرح‌های فناورانه، طرح بسیار خوبی است که می‌تواند به توسعه اقتصاد معدن کمک کند. البته که باید نهادها وسازمان‌های سیاستگذار و ریل‌گذار در این مسیر، نگاهی تازه به این عرصه داشته باشند. در حال حاضر فراخوان دائمی طرح‌های پژوهشی و فناورانه در حوزه معدن، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق این حوزه، از اقداماتی است که در این معاونت برای افزایش سهم اقتصاد ایران از فناوری معدن دنبال می‌شود.

*پژوهشگر حوزه زمین‌شناسی و معدن 

منبع: isti.ir