*رضا مهدوی‌پور
بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی مصرف انرژی در بخش حمل و نقل هند در سال 2013 برابر با 75 میلیون تن معادل نفت خام بوده و برابر 14 درصد از کل مصرف انرژی هند در آن سال بوده است. این سهم 14 درصدی در مقایسه با سهم انرژی بخش حمل و نقل سایر کشورها، بسیار کمتر است. ولی به طور مطلق حجم زیادی به خود اختصاص می دهد به طوری که میزان مصرف بخش حمل و نقل ایران در همان سال 58% آن مقدار بوده است.
مصرف انرژی بخش حمل و نقل هند از سال 2000 سالانه 6.8 درصد رشد داشته است که بیشترین رشد را در بین بخش های مصرف کننده انرژی در این کشور شاهد هستیم. میزان 90 درصد از این رشد از طریق نفت و فرآورده های نفتی تأمین می شود و سوخت های جایگزین سهم 10 درصدی در پاسخگویی به رشد مصرف داشته اند. شاخص های مختلف نیز به ادامه روند رو به رشد مصرف انرژی در آینده بخش حمل و نقل گواهی می دهند. به عنوان مثال مالکیت خودروی 20 نفر در هر هزار نفر بسیار کمتر از میانگین جهانی است. همچنین سرانه مصرف انرژی بخش حمل و نقل هنوز برابر 0.06 معادل تن نفت خام است که یک ششم میانگین جهانی است.
با توجه به سیاست های جدید انرژی در بخش حمل و نقل هند؛ پیش بینی می شود که در سال 2040  مصرف انرژی در این بخش برابر 280 میلیون معادل نفت خام بشود. بیشترین رشد هم مربوط به حمل و نقل هوایی و جاده ای خواهد بود. نمودار-1 نشان دهنده افزایش تقاضای انرژی هر بخش از حمل و نقل در سال 2040 هند می باشد. در نمودار 1 میزان مصرف انرژی نشان داده شده در بخش حمل و نقل هوایی؛ فقط مربوط به سفرهای داخلی است.
 
نمودار 1- افزایش تقاضای انرژی هر بخش از حمل و نقل در سال 2040 هند
سهم مصرف انرژی توسط خودروهای سبک در هند بسیار کم است که دلیل عمده آن استفاده مردم از وسایل حمل و نقل عمومی نظیر قطار و اتوبوس است. دلیل دیگر آن را نیز  باید گستردگی استفاده از وسایل نقلیه دارای دو یا سه چرخ دانست. پیش بینی می شود که در سال 2040 سرانه خودروهای شخصی از 20 به 175 عدد در هر هزار نفر برسد و این موضوع باعث می شود تا سهم خودروها از مصرف انرژی حمل و نقل جاده ای به 54 درصد برسد.

 

نمودار 2- مقایسه سهم مصرف انرژی وسایل حمل و نقل جاده ای هند در سال های 2014 و 2040

این افزایش تقاضا تا حدی با وضع استانداردها مهار شده است. به عنوان مثال مصرف متوسط خودروهای جدید تولید شده در هر 100 کیلومتر در هند برابر 6.01 لیتر است که تا سال 2023 باید به 4.8 برسد. در پیش بینی آژانس بین المللی انرژی از میزان مصرف انرژی در هند، مصرف متوسط خودروهای جدید تولید شده در هر 100 کیلومتر در سال 2040 هند برابر 4.31 لیتر فرض شده است.
با توجه به نقاط قوت هند مثلا در داشتن بزرگترین شبکه راه ها بعد از آمریکا و نیز نقاط ضعف هند در بخش حمل و نقل نظیر سهم 4 درصدی سفرهای هوایی، ریلی و دریایی از کل مصرف انرژی، آسفالت نبودن نیمی از راه ها و طی مسافت کم خودروهای سنگین و عدم انتقال سهم حمل و نقل باری به بخش ریلی، می توان پیش بینی هایی در زمینه مصرف فرآورده های نفتی این کشور را تا سال 2040 داشت.

نمودار 3- پیش بینی سبد سوختی بخش حمل و نقل هند

وجود این سهم بالا از دیزل در سبد سوختی چیزی شبیه به اتفاقی است که در اروپا در حال افتادن است اما دلیل این امر در هند خوردوهای سبک با سوخت دیزل نیست بلکه حمل و نقل باری وسیع است که 60 درصد مصرف دیزل را به خود اختصاص داده است. همچنین اتوبوس ها نیز 35 درصد دیزل بخش حمل و نقل را در این کشور مصرف می کنند.
در سال 2014 کشور هند به میزان 20.1 میلیون تن معادل نفت خام واردات فرآورده های نفتی داشته است. همچنین واردات گاز این کشور در همان سال برابر 15.7 میلیون تن معادل نفت خام بوده است. از طرفی واردات 194 میلیون تنی نفت خام در سال 2014 نیز بسیار قابل تأمل است و نشان از تقاضای بالای انرژی و توجه به خودکفایی در زمینه فرآورده در این کشور دارد. این کشور در سال 2014 به میزان 66.5 میلیون تن معادل نفت خام صادرات فرآورده های نفتی نیز داشته است. با توجه به نیاز روزافزون هند در تأمین انرژی بخش حمل و نقل خود، کشور ایران می تواند از این فرصت استفاده کرده و برای مازاد تولید محصولات پالایشی خود که در دو یا سه سال آینده به حداکثر مقدار خود خواهد رسید، برنامه ریزی کند. همچنین می تواند به مبادله فرآورده با هند بیاندیشد تا امنیت عرضه و امنیت تقاضای محصولات پالایشی دو کشور از طریق خط لوله و یا خطوط دریایی تأمین گردد.
از طرفی با توجه به توافق نامه زیست محیطی پاریس، کشور هند می بایست مصرف زغال سنگ خود را که معادل 380 میلیون تن معادل نفت در سال 2014 است کاهش داده و برای بخش صنعت و نیروگاهی خود به دنبال سوخت های جایگزینی نظیر نفت کوره، دیزل یا گاز طبیعی باشد که این مورد نیز ظرفیتی بالقوه برای صادرات فرآورده های پالایشی یا گاز طبیعی ایران به هند می تواند باشد.
*معاون نفت و گاز ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی
 
انتهای پیام/25