در طی سی سال اخیر به منظور پژوهش در زمینه روانشناسی اجتماعی بستر بیکرانی با عنوان شناخت اجتماعی فراهم آمده است . شناخت اجتماعی ابتدا در دهه 1970 و در پوشش اصطلاحاتی چون ادراک فردی ، اسناد و نگرش  به جامعه علمی معرفی شد.

به طور کلی، موضوع شناخت اجتماعی این است که افراد چگونه از طریق پردازش اطلاعات، محرک‌های اجتماعی را تفسیر می‌کنند و به آنها پاسخ می‌دهند. محققان شناخت اجتماعی معتقدند که این محیط نیست که رفتار اجتماعی فرد را تعیین می‌کند؛ بلکه رفتار هر فرد، تحت تأثیر ادراک او از موقعیت‌های محیطی و اجتماعی است، ادراکی که خود متأثر از دانش، حافظه، منطق ، قضاوت، توانایی حل مسئله  و قدرت تصمیم گیری فرد است.

محققان شناخت اجتماعی به دنبال پاسخ به این سؤال هستند که چگونه اطلاعاتی که در مورد افراد داریم، در حافظه اجتماعی  ما بازنمایی می‌شود؟ یکی از مدل‌هایی که برای پاسخ به این سؤال طراحی شده، مدل تداعی-شبکه است. در این مدل، افراد گره‌های شبکه را تشکیل می‌دهند. هر گره به گره‌هایی که خصوصیات ظاهری )حافظه معنایی(  و رفتاری مشابه ) حافظه رویدادی(  دارند متصل می‌شود. بدین ترتیب تعدادی از رویدادهای رفتاری پیرامون شخصیتی که معرف آن رفتارهاست جمع شده، یک خوشه رفتاری را تشکیل می‌دهند.

 بر اساس مدل دیگری از حافظه که برگرفته از نظریۀ ادراک فرد است، تنها خاطرات رویدادی در حافظه ذخیره می‌شوند و دانش معنایی به صورت برخط مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته، تحقیقات نشان می‌دهد که برخلاف ادعای این مدل، دانش معنایی نه تنها در حافظه ذخیره می‌شود، بلکه ذخیره‌سازی این نوع حافظه کاملاً مستقل از حافظۀ رویدادی است.

موضوع دیگری که در شناخت اجتماعی و در زمینه حافظه بررسی می‌شود، نوع خاصی از حافظه رویدادی به نام حافظه شرح حال یا زندگینامه‌ای است. این نوع حافظه صرفاً شامل حافظه فرد در مورد زندگی خود او و حافظه‌ای صریح است. بنابراین او قادر است همه جزییات حالات ذهنی، عاطفی و فکری خود را که در لحظه برای او پیش آمده است، به خاطر بیاورد.

علاوه بر شرح حال، انسان‌ها مهارت‌های مورد نیاز برای سازگاری با محیط و الزامات زندگی را نیز در حافظه خود ذخیره می‌کنند. وقتی ما رفتاری را بارها تکرار میکنیم بعد از مدتی آن رفتار، با تمامی روند خود به یک عادت تبدیل می‌شود. به این نوع حافظه، حافظه رویه‌ای یا روندی  می‌گویند. بعضی از رویه‌ها از نوع حرکتی هستند و به ما کمک می‌کنند تا مراحل انجام رفتارها را به طور کامل در حافظه خود ذخیره کنیم. برای مثال، وقتی بند کفش‌هایمان را گره می‌زنیم یا وقتی در حین رانندگی بدون این که متوجه شویم، دنده اتومبیل را عوض می‌کنیم، دانش رویه‌ای مهارتی  خود را به کار بسته‌ایم.

*عضو هیات علمی پژوهشکده علوم شناختی

پایان پیام/25