فعاليت‌های انسانی مانند عمليات مربوط به استخراج معادن و فعاليت صنايع مختلف از جمله باتری سازی، دباغی، آبكاری فلزات و استفاده روز افزون از كودهای شيميايی باعث افزايش غلظت فلزات سنگين در خاك‌ها و محيط‌های آبی شده است.

ورود اين آلاينده‌ها به زنجيره غذايی تهديدی مهم برای سلامتی انسان و ديگر موجودات زنده از جمله آبزيان به شمار می‌رود. راهكارهای فيزيكی و شيميايی مختلفی از جمله رسوب دادن شيميايی فلز، اسمز معكوس يا فيلترهای غشايی برای پاكسازی پساب‌های آلوده پيشنهاد شده است كه در اين ميان استفاده از زيست توده ميكروارگانيسم‌ها به عنوان جاذب‌های زيستی به دليل برتری‌هايی كه نسبت به روش‌های فيزيكی و شيميايی دارد مورد توجه قرار گرفته است.

در استفاده از فلزات به عنوان جاذب زيستی از باكتری‌ها، جبلك‌ها و قارچ‌ها به صورت جداگانه يا تركيبی يا همراه با جاذب‌های شيميايی استفاده شده است. همچنین قارچ‌ها فراوان‌ترين ميكروارگانيسم‌های يوكاريوتی هستند كه به دليل اندازه بزرگتر در مقايسه با باكتری‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از زيست توده خاك در سطح بيوسفر را تشكيل می‌دهند كه با توجه به وجود ماكرومولكول‌های سطحی با بار منفی به عنوان جاذب‌های زيستی توانمندی برای بسياری از يون‌های فلزی سمی معرفی شده‌اند.

با توجه به ضرورت حذف فلزات سنگين از پساب‌های آلوده و لزوم توجه ويژه به حفظ محيط زيست و سلامت انسان ارائه جاذب‌های زيستی قارچی توانمند برای تيمار پساب صنايع حاوی فلزات سمی و به طور ويژه سرب، نيكل و كادميوم می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. زیرا حذف فلزات سنگين به‌دليل سميت بالا، فقدان قابليت تجزيه پذيری و تمايل زياد به تجمع در موجودات زنده از اهميت بالايی در پروژه‌های زيست-محيطی و تصفيه پساب صنايع دارد.

محققان در دانشگاه تهران نیز در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند. از آنجا که روش‌های فيزيکوشيميايی موجود برای حذف فلزات از جمله ترسيب شيميايی، تبادل يونی و تکنيک‌های الکتروشيميايی عموماً هزينه بر بوده و پسماند سمی توليد می‌کنند که نياز به حذف و صرف هزينه مجدد دارند. قارچ‌ها و مخمرها را می‌توان به مقدار زياد با روش‌های تخمير بسيار ساده و با استفاده از محيط‌های کشت ارزان‌قيمت کشت داد. بنابراين جذب فلزات سنگين توسط بيومس قارچ‌ها از فاضلاب‌های آلوده را می‌توان روشی مقرون به‌صرفه برای پاکسازی فاضلاب‌های آلوده درنظرگرفت.

همچنين با توجه به کاربرد انواع جاذب‌های شيميايی با پایه معدنی یا آلی در کشورهای مختلف به منظور حذف فلز و معرفی نانوجاذب‌ها به عنوان ترکیباتی با ظرفیت جذب سطحی بسیار بالا، رسیدن به یک  فرمولاسيون ترکیبی و مقرون به صرفه از بيوماس قارچی با انواع تجاری جاذب‌ها شیمیایی سالم‌تر است. در کشور تلاش‌های مختلفی برای ارائه جاذب‌های مختلف زيستی و غير زيستی صورت گرفته است.

*عضو هیات علمی دانشگاه تهران

پایان پیام/25