اقتصاد چرخشی روشی نوظهور و نوآورانه‌ است که به تداوم منابع، مواد اولیه و ایجاد ارزش افزوده منجر می‌شود. نوعی از اقتصاد که مقابل اقتصاد خطی قرار گرفته است و پایداری تولید و مصرف را به دنبال دارد. 

در اقتصاد خطی به زبان ساده، انسان منابع و مواد اولیه را به کار می‌گیرد، آن را تبدیل به کالا و در نهایت مصرف می‌کند و مازاد آن را دور می‌اندازد. بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از تداوم اقتصاد خطی همگان را با این حقیقت آشنا کرد که روند فعلی مواجهه انسان با طبیعت به شکل استخراج منابع اولیه، تولید،‌ توزیع،‌ مصرف و دفن نادرست پسماند، پایدار نخواهد بود و انسان برای پیشرفت زندگی خود، ناگزیر باید مسیر دیگری را در پیش گیرد و این مسیر اقتصاد چرخشی است. 

ایده اصلی اقتصاد چرخشی، بازگشت انسان به مسیر صحیح هم‌زیستی با طبیعت و پیاده‌سازی مدل اقتصادی مشابه همان چرخه زیستی طبیعی است. همان‌طور که در طبیعت، هیچ عنصر، ماده یا موجودی بلااستفاده نیست، در زندگی منطبق بر آرمان اقتصاد چرخشی، هیچ پسماند یا ضایعاتی برای دفن یا امحاء وجود نخواهد داشت. 

به عبارت بهتر، با استفاده از منابع تجدیدپذیر و هم‌راستا با محیط‎‌زیست برای تولید محصولات مورد نیاز انسان و نیز طراحی و تولید محصولات با دوام و طول عمر بیشتر از طریق بهبود فرآیندها، تولید پسماندهای مضر کاهش می‌یابد. با مدیریت صحیح پسماندها از مسیر استفاده مجدد مواد و قطعات قابل استفاده در بخش‌های مختلف چرخه تولید و تبدیل بخشی از ضایعات به انرژی و مواد با ارزش، عملا مسیر مستقیم اقتصاد خطی به حلقه بسته اقتصاد چرخشی تبدیل می‎‌شود. 

 

بر مبنای مطالب بیان شده، اصول کلی حاکم بر اقتصاد چرخشی شامل کاهش تولید پسماند از طریق تولید محصولات منطبق با محیط‌زیست و بهبود فرآیندهای تولید، بازیابی و استفاده مجدد ضایعات در چرخه تولید و تبدیل حداکثری آن‌ها به انرژی و مواد با ارزش، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر در فرآیندهای مختلف چرخه تولید و تغییر در روند فعلی «مصرف» محصولات به «استفاده» از آن‌ها در جوامع انسانی.

 

*سرپرست دفتر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری