محمد هوشی پژوهشگر حوزه مهاجرت با بیان این‌که آمارهای رسمی، از وجود فرصت‌ها برای ایران در بهره‌مندی از توانمندی نیروی انسانی مهاجر حکایت دارد، ادامه می‌دهد: مروری به تازه‌ترین تحلیل‌ها، نشان می‌دهد مهاجرت جهانی، نه تنها یک روند ثابت و خطی را طی نکرده بلکه در مقاطعی با شیب‌های بسیار تند به راه خود ادامه داده است. این روند به کشورهایی مانند ایران که در شمار مهاجرفرست‌ها قرار ندارند، کمک می‌کند با تقویت سیاست‌های جذب، اقتصاد خود را توسعه دهند.

هوشی با بیان این‌که در جهان رقابت‌های تنگاتنگ فناورانه، مقوله مهاجرت از یک پدیده گذرا فراتر رفته است و به عنوان یک صنعت شناخته می‌شود، افزود: در سال‌های اخیر، این صنعت نیز هم‌پای رشد جمعیت، بلوغ یافته و بزرگ شده است. به طوری‌که بسیاری از کشورها، توسعه فناوری، پیشرفت اقتصادی و رونق تولید ملی را منوط و وابسته به مهاجرت می‌دانند.

به گفته این پژوهشگر حوزه مهاجرت، چنین ظرفیتی برای ایران نیز وجود دارد اما تمام توجه‌ها و تمرکز‌ها بر مقوله مهاجرفرستی بوده است؛ موضوعی که با رشد جایگاه ایران در شاخص‌های جهانی نوآوری از یک سو و ایجاد فرصت‌های تازه برای کسب و کارهای فناوری‌محور می‌تواند مورد توجهی دوباره قرار بگیرد.

وی با بیان این‌که ایران در شمار کشورهای مهاجر فرست قرار ندارد و همین موضوع، فرصتی برای توسعه مهاجرپذیری مبتنی بر فناوری است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، اظهار کرد: آمارها تنها در یک مورد نشان می‌دهد جمعیت مهاجران تنها در همین یک سال گذشته، که شیوع کرونا به عنوان مانعی جدی برای مهاجرت مطرح بود و هم‌چنان به قوتش باقی، چیزی حدود 281 میلیون نفر یعنی بیش از 3 درصد جمعیت جهان بود.

کاهش مهاجرفرستی و ایجاد ظرفیت مهاجرپذیری

هوشی، با اشاره به پایین بودن جمعیت ایرانیان مهاجر در سال 2020 میلادی، عنوان کرد: تعداد افراد مهاجرت کرده، کم‌تر از 2 میلیون نفر بود که تقریبا 2درصد از جمعیت کشورمان را شامل می‌شود. میزان مهاجرت ایران در این مورد، از میانگین مهاجرت‌های جهانی پایین‌تر است و همین موضوع نشان می‌دهد ایران حتی در شمار 20 کشور مهاجرفرست نیز حضور ندارد و برخی از کشورهای آمریکای لاتین، چین و شماری کشورهای آسیای شرقی، گوی سبقت را در این موضوع ربوده‌اند.

بر اساس آخرین آمارها، ایران نه تنها در میان کشورهای مهاجرفرست نیست و رتبه 54 در معیار مهاجرفرستی را به خود اختصاص داده، در میان 232 کشور جهان، در جایگاه 23 مهاجرپذیری قرار دارد. بیش از 44هزار دانشجوی خارجی و بیش از 5 میلیون دانشجو و فارغ‌التحصیل ایرانی در کشور حضور دارند که از ظرفیت ورود به بازار کار، ایجاد کسب و کار و اتصال به بدنه پژوهشی و فناوری برخوردار هستند.

پژوهشگر حوزه مهاجرت با اشاره به اتکای نرخ بالای تولید ناخالص ملی و شاخص‌های توسعه به نیروی انسانی در کشورهای توسعه یافته، اظهار کرد: این فرصت یعنی کمیت و کیفیت مطلوب نیروی انسانی بومی و غیر بومی که در ایران اقامت دارند، کم‌تر مورد توجه قرار گرفته و لازمه بهره‌مندی از آن، ایجاد یک سازوکار مشخص در نظام سیاستی کشور به منظور نقش آفرین کردن این افراد است.

هوشی، به ظرفیت درخورتوجه استفاده از شاخص‌های نیروی انسانی در روند سیاستگذاری کلان کشور اشاره و یادآوری کرد، با ایجاد برنامه‌هایی که شاخص نیروی انسانی را به عنوان یک مؤلفه اجتناب ناپذیر در روند فعالیت‌های مرتبط با توسعه دخیل کند، ایران نه تنها از ظرفیت بومی و مقیم نیروی انسانی بهره خواهد برد بلکه روند سیاست‌ها به سوی جذب نیروی انسانی غیر مقیم حرکت خواهد کرد.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#24