گیاهان دارویی ایران از دیرباز در دنیا زبانزد است. اما آیا توانسته جایگاه مورد قبول را کسب کند؟ برای این کار چه راهی را باید طی کرد و چه مشکلاتی را سر راه داریم؟

 

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، طبق برآوردهای صورت گرفته در سال‌های اخیر، ارزش بازارهای جهانی داروهای گیاهی که شامل گیاهان دارویی و فرآورده‌های آنهاست، همواره با رشد چشمگیری رو به افزایش بوده است. بخش اعظم بازار گیاهان دارویی دنیا، به تولید و عرضه متابولیت های ثانویه مشتق از این گیاهان مربوط می‌شود. متابولیت‌های ثانویه معمولا از ارزش افزوده بالایی برخوردار هستند.

کشورهای اروپایی غربی به خصوص آلمان، انگلستان، فرانسه و آمریکا، هندوستان، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج‌فارس از عمده‌ترین خریداران گیاهان دارویی هستند.

برای مثال، در سال 2004 میلادی آویشن در رتبه 24 تجارت جهانی به میزان 187 هزار دلار بود که به طور عمده به امارات متحده عربی صورت گرفت. گیاه آویشن با توجه به مصارف زیادی در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی و غذایی، از ارزش اقتصادی بالایی در بازارهای تجارت جهانی برخوردار است. البته ایران برای رقابت در این بازار جهانی و کسب جایگاه مناسب نیازمند توجه به نکاتی است.

از جمله این نکات می‌توان به فرهنگ‌سازی برای اعتماد به گیاهان دارویی هم در عرصه تولید و هم مصرف گیاهان دارویی اشاره کرد. تحقیقات علمی و بازاری چه در مرحله شناخت و انتخاب گیاه هدف، تولید و فرآوری، بازاریابی و صادرات، شناخت بازارهای جهانی دیگر نکته قابل توجه است.

موارد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد شامل تلاش در جهت حذف دلال گری و رانت خوری و غیره در تمامی مراحل به منظور توزیع عادلانه سود بین ارکان این شبکه تولید و مصرف؛ افزایش سطح زیر کشت به منظور تولید انبوه برای تأمین نیاز داخلی و صادرات؛ افزایش سطح کمی و کیفی در تمامی مراحل تولید و عملیات بازاریابی شامل انبارداری، حمل‌ونقل، درجه‌بندی، بسته بندی و تبدیل (به دلیل حساسیت خاص گیاهان دارویی از نظر فسادپذیری، تولید فضلی، حجیم بودن و غیره) است.

 

مشکلات عمده در زمینه تولید و صادرات گیاهان دارویی

مشکلات عمده‌ای که تولید و صادرات گیاهان دارویی بر سر راه خود می‌بیند شامل گران تمام شدن قیمت محصولات نسبت به بسیاری از کشورهای صادر کننده؛ عدم شناخت کافی از بازارهای خارجی؛ عدم ارتباط مستقیم با خریداران اصلی است.

همچنین از دیگر این مشکلات می‌توان به  مشکل سطح استاندارد؛ نداشتن سرمایه‌گذاری کافی دولتی در زمینه شناخت بازارهای خارجی؛ عدم آموزش صادرکنندگان و همچنین بررسی ظرفیت اقتصادی کشت و فرآوری آویشن در بازارهای داخلی و جهانی اشاره کرد.

بازارهای اصلی گیاهان دارویی، کارخانه‌ها عصاره گیری، کارگاه‌های داروسازی، مغازه‌های عطاری و داروخانه‌ها هستند.

از آنجایی که تولید وسیع گیاهان دارویی در ایران محدود است و با افزایش کارخانه‌های داروسازی  صنایع آرایشی و بهداشتی، میزان تقاضای این  محصولات بالا می‌رود، می‌توان رقبا را به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد که اثر رقبای مستقیم بسیار بیشتر از رقبای غیر مستقیم است.

رقبای مستقیم افرادی هستند که گیاهان دارویی را تولید می‌کنند. اگر تولید این رقبا در حد وسیع باشد کارخانه‌ها مواد اولیه را به صورت یکجا از آنها خریداری می‌کنند و این نقطه قوت آنها است. به عبارتی نقطه ضعف سایر رقبا کوچک بودن سطح زیر کشت آنها محسوب می‌شود.

مهم‌ترین خطری که در زمینه تولید وجود دارد، خطر تغییرات زیست‌محیطی مثل آب و هوا است که سردشدن بی‌موقع هوا یا افزایش درجه حرارت ممکن است خسارت زیادی را به بار آورد. از عوامل مهم خسارت، کمبود آب و خشکسالی‌ها هستند.

پایان پیام/29