گزارش علم یونسکو که هرساله منتشر می‌شود و به وضعیت علم، فناوری و توسعه کشورها می‌پرازد، در سال 2021 به طور ویژه جایگاه ایران در توسعه علم و فناوری، رونق شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق را مورد بررسی قرار داده است.

در پانزدهمین فصل از این گزارش به پیشرفت‌ها و رشد کشور در حوزه‌هایی نظیر شرکت‌های دانش بنیان، فعالیت‌های تحقیق و توسعه و گسترش مراکز نوآوری اشاره شده است.

رونق شرکت‌های با وجود تحریم‌ها

گزارش یونسکو در سال 2021 به افزایش تعداد مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد فناوری از سال 1394 به همراه افزایش تقاضای داخلی اشاره می‌کند این گزارش می‌افزاید توسعه زیست‌بوم نوآوری در ایران، به رشد نمایی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های خلاق منجر شده است.

این گزارش به ابعاد رشد زیست‌بوم نوآوری و فناوری در ایران پرداخته که به واکاوی آسیب‌ها و موانع پیش روی فعالان دانش‌بنیان، خلاق و استارتاپی می‌پردازد.

به بیان این‌ گزارش، علی‌رغم این چالش‌ها، مزیت‌هایی هم برای ایران به وجود آمد. وضع تحریم‌های سنگین در حوزه صادرات نفت، موجب شد ظرفیت اقتصاد دانش‌بنیان مورد توجه دولت قرار بگیرد. پشتیبانی دولت از شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های خلاق و استارتا‌پ‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافت و رونق این کسب‌وکارها را به همراه داشت.

متنوع شدن حوزه‌های دانش‌بنیان

گزارش علم یونسکو در سال 2021 رشد چشمگیر نوآوری درون‌زا در 5 سال گذشته را همراه با بالندگی می‌داند و بیان می‌کند؛ در سال 1394 نخستین مراکز نوآوری و شتاب‌دهنده‌ها با هدف توانمندسازی استارتاپ‌ها در ایران ایجاد شد.

49 شتابدهنده با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و 113 مرکز نوآوری با مشارکت پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌های بزرگ راه‌اندازی شد.

مراکز رشد فناور ی زمینه اشتغال در محیط دانشگاه را برای فارغ التحصیلان کارآفرین فراهم می‌آورد تا با راه‌اندازی شرکت‌های خلاق به فعالیت کسب و کار بپردازند.

رشد ترویج فرهنگ دانش‌بنیان و خلاق

به بیان گزارش علم در سال 2021،  معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از سال 1397 کتاب‌هایی با موضوع تجارب جهانی در 2۰ حوزه مبتنی بر فناوری با هدف آگاه‌سازی کارآفرینان از فرصت‌های نوآوری در جهان، به چاپ رسانده است. این حوزه‌ها عبارتند از مدیریت پسماند، کشاورزی، مدیریت آب و خشکسالی، آلودگی هوا، ورزش و سلامت جسمانی، سلامت دیجیتالی، نوآوری اجتماعی، انرژی، گردشگری، بیمه، آموزش و داده‌کاوی.

برخی از شرکت‌های خصوصی بزرگ سبدهای سرمایه‌گذاری خود را متنوع و از سال1394 مجموعاً 2۰ استارتاپ را در حو زه‌های راهبردی مانند اقتصاد دیجیتال، آب، انرژی، لیزر و فوتونیک، علوم شناختی، هوا فضا، نرم افزار، صنایع خلاق، کشاورزی و حمل و نقل راه‌اندازی کرده‌اند.

توانمندی بالادر تولید داروی ایران‌ساخت

این گزارش تحلیل کرده است که حوزه‌های فناوری زیستی و فناوری نانو از نقاط قوت پژوهش و فناوری در ایران محسوب میشوند. تا سال 1397 تعداد 524 شرکت فعال در حوزه زیست فناوری در ایران شکل گرفت و فروش محصولات نانو ایران‌ساخت فقط در عرض 3 سال 12 برابر شد.

بر اساس پایگاه استنادی اسکوپوس در فاصله سال‌های 1391 تا 1397 تعداد منتشرات علمی ایران در حوزه سلامت و بهداشت تا 64 درصد افزایش یافت.

از سال 1394 سهم تولیدات دارویی داخلی به سرعت افزایش یافت. بازار داخلی در سال 1397 ارزشی برابر با 4.5 میلیارد دلار داشت که 7۰ درصد آن را شرک تهای دارویی با مالکیت داخلی تشکیل می‌دادند.

ایران تا سال 1398 موفق شد 95 درصد از داروهای مورد نیاز بازار داخلی، شامل دو سوم از مواد فعال تشکیل دهنده این داروها را تولید 3 و در سال 1398 به 17۰ کشور دارو صادر کند که مقصد بخش قابل توجهی از آن اتحادیه اروپا بود.

توانمندی بخش‌های دانش‌بنیان کشور برای مقابله با همه‌گیری کووید19

گزارش سال 2021 یونسکو در سال 2021 به مواجهه ایران با چالش کرونا و توانمندی شرکت‌‌های دانش‌بنیان در مواجهه با این مشکل پرداخته است. به طوری که بیان می‌کند در سال 1399 شیوع ویروس کووید 19، اقتصاد ایرا ن را با چالش بزرگی مواجه کرد. در حالی که ایرانیان در تدارک جشن سال نو بودند، تعداد مبتلایان مورد تایید به 3۰ هزار نفر رسید.

ار تامین تجهیزات پیشرفته پزشکی تا جنبش‌های فرهنگی

در ابتدای سال جدید با هدف‌گذاری مجدد برای ظرفیت تولید تجهیزات ایمنی فردی مانند ماسک و مواد ضدعفونی کننده، گامی در جهت جبران کمبودها برداشته شد.

این گزارش همچنین از حمایت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از اقدامات شرکتهای دانش‌بنیان در مقابله باکووید 19 می‌گوید از جمله این‌که اعطای وام بدون بهره به کسب‌وکارها، راه‌اندازی پویش کرونا پلاس برای تشویق شرکت‌های خلاق به ارائه راه‌کارهایی برای رفع چالش‌های کووید 19 و در نظرگرفتن مشوق‌های مالی برای کسب‌وکارها با هدف کمک به تولید تجهیزا ت پزشکی از مواد ضدعفونی کننده و محافظ تا ونتیلاتور و کیت‌های تشخیصی و حتی یافتن راه‌های نوین درمان، از جمله اقدامات حمایتی صورت گرفته است.

بهبود محیط کسب و کار برای شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق فضای مجازی و دیجیتال

گزارش سال 2021 یونسکو به معرفی وضعیت ایران در حوره کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و خلاق دیجیتال، فضای مجاری و فناوری اطلاعات پرداخته است. در این گزارش آمده است که توسعه اقتصاد دیجیتال با ظهور شرکت‌های خلاق، حمایت‌های متنوع دولت فناوری‌های دیجیتال، تحولی کلیدی در حوزه فناوری‌ها نو ایجاد کرده است.
بنا بر این گزارش، در 5 سال گذشته تعداد زیرساخت‌های برخط در زیست ایران افزایش یافته است. برای مثال برنامه‌های کاربردی درخواست آنلاین سرویس خودرو، بازارهای آنلاین و دیجیتال و پخش ویدئویی جزو مهم‌ترین این برنامه‌ها به حساب می‌آیند.

شیوع ویروس کووید 19 ، موجب رشد تقاضا برای شرکت‌های خلاق حوزه سلامت و تبلیغ برنامه‌های کاربردی طراحی شده برای تلفن‌های همراه هوشمند جدید در این حوزه روی بیلبوردهای شهری شده است.

رشد عرضه و تقاضا ی خدمات آنلاین با افزایش نفوذ اینترنت بهویژ ه اینترنت تلفن همراه بوده است. نفوذ اینترنت در سال 1399 به 7۰ درصد رسیده در حالی که در سال 1394 نفوذ اینترنت 4۰ درصد بو د. به علاوه، دوسوم بالغ بر 65 درصد کاربران تلفن همراه در ایران به اینترنت دسترسی دارند.

در گزارش سال 2021 یونسکو که در پانزدهمین فصل آن به طور اختصاصی وضعیت علم و فناوری ایران پرداخته، نکات قابل توجهی ذکر شده است نسخه دیجیتال فصل پانزدهم این گزارش را از انتشارات سایت معاونت علمی و فناوری ریاست حمهوری دریافت و به صورت کامل مطالعه کنید.

مرکز ارتباطات و مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی ریاست جمهوری

24