از زمانی که استاینمن و همکارانش برای اولین بار در سال 1973 سلول های دندریتیک را در بافت های مختلف مورد شناسایی قرار دادند، مطالعات متعددی در خصوص مورفولوژی و عملکرد این سلول ها به عمل آمده و در این رهگذر روشن شده که سلول های دندریتیک به عنوان سلول های حرفه ای عرضه کننده آنتی ژن عمل می کنند.

توانایی منحصر به فرد این سلول ها در تحریک و فعال سازی سلول های T دست نخورده، آنها را به عنوان یک یاور طبیعی در فعال سازی سیستم ایمنی مطرح ساخته است. از آنجائی که حضور سلول های توموری و عوامل مترشحه از آنها باعث تضعیف پاسخ ایمنی بیمار به آنتی ژن های توموری می شود، این فرضیه توسط پاره ای از محققین مطرح شد که اگر سلول های دندریتیک در خارج از بدن با آنتی ژن های توموری به اشکال مختلف مجاور شوند به دلیل رهایی از محیط ظریف مهارکننده تومور، قادر به تحریک پاسخ ایمنی در خارج و داخل بدن خواهند شد.

در این راستا Romani و همکارانش در سال 1994 موفق به تولید سلول های دندریتیک از منوسیت های خون محیطی در خارج از بدن شدند. شش سال بعد یعنی در سال 2000 نیز ما موفق شدیم سلول های دندریتیک را از منوسیت های خون محیطی بیماران مبتلا به سرطان پستان در آزمایشگاه تولید و توانائی آنها در تحریک سیستم ایمنی این بیماران برای مقابله با تومور را مورد ارزیابی قرار دهیم.

در این مطالعه، هم راستا با سایر تحقیقاتی که در دنیا انجام می شد نشان دادیم که سلول های دندریتیک تولید شده، سیستم ایمنی بیمار را در مقابل سرطان پستان تقویت می کند. کسب تجربه تولید و ارزیابی عملکرد سلول های دندریتیک به مدت بیست سال ما را بر آن داشت تا کارآزمائی بالینی با این روش درمانی را روی بیماران آغاز کنیم که هم اکنون در حال اجرا است.

امروزه در مورد واکسیناسیون بیماران مبتلا به سرطان پستان با استفاده از سلول های دندریتیک، ده ها کارآزمائی بالینی در مراحل I، II و III در کشورهای مختلف از جمله آمریکا، کانادا، چین، اسپانیا، دانمارک، روسیه و ایران انجام یافته و یا در حال انجام است. نتایج به دست آمده نشان داده که این گونه درمان نه تنها عارضه جانبی به همراه ندارد بلکه باعث ایجاد پاسخ ضدتوموری در بیماران می شود.

در مورد برخی از سرطان ها از جمله سرطان پروستات، درمان با سلول های دندریتیک نه تنها فازهای مختلف کارآزمائی بالینی را پشت سر گذاشته بلکه به صورت یک روش درمانی تجاری درآمده است. در این زمینه، ما نیز اقدام به تاسیس شرکت دانش بنیان کرده ایم که به عنوان اولین شرکت فعال در این حوزه مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار گرفته و در مرحله معرفی مسئول فنی و ارائه CTD محصول است. 

*استاد دانشگاه ارومیه

منبع: isti.ir

#