با شیوع ویروس کرونا تقریبا تمام آموزش‌های حضوری به آموزش‌های آنلاین تبدیل شدند و دانشگاه ها و دانشكده‌ها در سراسر دنیا تمام توان و تلاش خود را صرف تمرکز بر مکانیزم‌های گذار به آموزش آنلاین کرده‌اند. در این میان یکی از اساسی‌ترین زمینه‌هایی که به سرعت در حال تغییر و تحول است، جذب دانشجویان خارجی است. هنوز هیچ کشوری به طور قطع مطمئن نیست که آموزش‌های حضوری در چه زمانی امکان پذیر است اما دانشگاه ها و بسیاری از کشورهای دنیا، با توجه به منافعی که صرفا فراتر از منافع اقتصادی است، به طور کلی مایل به پذیرش دانشجویان بین المللی هستند زیرا می دانند که اتصال به جامعه جهانی برای توسعه پایدار دانشگاه ها و جامعه آنها ضروری است.

با توجه به اینکه تقریباً تمام کشورهای بزرگ مرزهای ملی خود را به روی دانشجویان بین المللی جدید بسته اند و از سوی دیگر و به دلیل تبعات منفی ناشی از ویروس کرونا، دانشجویان بین المللی نسبت به گذشته به دلیل مسائلی همچون از دست دادن فرصت های شغلی پاره وقت در کنار تحصیلاتشان رفاه کمتری را تجربه خواهند کرد، بنابراین بسیاری از دانشگاه‌ها و کشورهای دنیا در پی یافتن راه‌ حل‌هایی برای پاسخگویی به چالش‌های ایجاد شده در فرایند جذب دانشجویان خارجی هستند.

در زیر برخی از چالش‌های ایجاد شده در فرایند جذب دانشجویان خارجی و استراتژی‌هایی که کشورهای مختلف برای پاسخگویی به این چالش‌ها مد نظر قرار داده‌اند، بررسی می‌شود:  

با توجه به تعطیل شدن کلاس‌های آموزشی و مختل شدن فرایند جذب دانشجویان خارجی راه حل آشکار برای پاسخگویی به این چالش تقویت راه‌های ارتباطی آنلاین بود. ادامه کلاس‌های آموزشی به صورت آنلاین و ارائه دروس در بازه‌های زمانی متغیر برای مقابله با اختلاف زمانی دانشجویان خارجی که در کشورهای مختلف دنیا قرار دارند، ثبت نام دانشجویان بین المللی در بستر اینترنت و بازاریابی اینترنتی برای جذب دانشجویان بین المللی از جمله اقداماتی است که موسسات آموزشی برای جذب دانشجویان بین المللی مد نظر قرار داده‌اند.

برای مثال، با توجه به اینکه در حال حاضر دانشجویان نمی‌توانند به صورت فیزیکی در دانشگاه حضور یابند، بسیاری از دانشگاه ها میزبان تورهای مجازی هستند. دانشگاه ماساچوست روزهای استقبال مجازی را برای دانشجویان و خانواده‌هایشان برگزار می کند تا در مورد رشته های خود و همچنین کارآموزی، فرصت های تحقیقاتی و موارد دیگر اطلاعات کسب کنند. این رویداد تعاملی آنلاین شامل اساتید و کارمندان است بنابراین دانشجویان می توانند برنامه ها و گزینه های موجود برای آنها را بهتر بشناسند. همچنین در بسیاری از دانشگاه‌ها برای حفظ تعامل با دانشجویان رسانه های اجتماعی، ایمیل های هدفمند، صفحات وب اختصاصی و ربات‌های متنی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

 در برخی از کشورهای کمتر توسعه یافته محدودیت در دسترسی به اینترنت‌ و تجهیزات مناسب باعث تقویت و افزایش نابرابری میان دانشجویان در کشورهای کمتر توسعه یافته و کشورهای توسعه یافته شده است. همکاری با دولت‌ها، مشاغل و سازمان‌های غیردولتی برای اطمینان و در نظر گرفتن بودجه‌های ویژه برای چنین دانشجویانی، بخشی از راه حل‌های در نظر گرفته شده برای پاسخگویی به این چالش هستند.

به منظور اطمینان از حضور همه دانشجویان در کلاس های آنلاین، برخی دانشگاه ها در مناطق مختلف جهان نوع جدیدی از کمک های مالی را برای دانشجویان نیازمند در نظر گرفتند. برای مثال دانشگاه بوشازیچی در ترکیه تصمیم گرفت که هزینه اینترنت را به مدت دو ماه برای دانشجویانی که قادر به پرداخت هزینه آن نیستند، پرداخت کند. به طور مشابه، موسسه فناوری رویال ملبورن (RMIT) در استرالیا متعهد شد تا مبلغ هزار دلار به دانشجویان نیازمند کمک مالی بپردازد تا به آنها کمک کند تا هزینه اتصال به اینترنت، نرم افزار، سخت افزار، اشتراک و سایر مواد دیجیتال را بپردازند.

بسیاری از دانشجویان و دانشجویان خارجی به دلایل بسیاری از جمله عضویت در گروه‌های جدید، پرستیژ، شبکه‌های آموزشی و مزایای یادگیری فیزیکی آموزش عالی چهره به چهره را به آموزش‌های آنلاین ترجیح می‌دهند. همچنین تجربه دانشگاه سنتی ممکن است به طور فزاینده ای به افزایش رفاه و درآمد دانشجویانی منجر شود که در دانشگاه‌های سرشناس ثبت نام کرده‌اند.

طبق اعلام خدمات مشاوره آموزش پادشاهی انگلستان  اکثر دانشجویان آسیایی و آفریقایی با پذیرش‌هایی از 30 دانشگاه برتر رتبه بندی شده بریتانیا، مایل بودند که در صورت برگزاری کلاس‌ها به صورت آنلاین، شروع سال تحصیلی خود را تا سال آینده به تاخیر اندازند. برای پاسخگویی به بخشی از این چالش کشورهایی از جمله کانادا و استرالیا ویزای اشتغال پس از تحصیل خود را برای دانشجویان بین المللی که دوره‌های خود را به صورت آنلاین شروع می‌کنند، گسترش داده‌اند.

تأثیر ویروس کرونا بر تحرک دانشجویان بین المللی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. موسسات و کشورهایی که به درآمد دانشجویان بین المللی وابسته بوده اند (خصوصا در کشورهای اصلی میزبان دانشجویان بین المللی)، در اسرع وقت تلاش خواهند کرد تا دوباره وارد بازار شوند اما از آنجایی که بسیاری از این کشورها و موسسات آموزشی دچار خسارات شدیدی از عدم حضور دانشجویان بین المللی در کشورشان شده‌اند، بنابراین بسیاری از آنها در دو راهی افزایش شهریه‌ها خصوصا برای دانشجویان بین المللی قرار گرفته‌اند که این امر می‌تواند فرصتی استثنایی را برای کشورهای در حال توسعه و موسسات آموزشی فراهم آورد که قادر به ارائه خدمات آموزشی ارزان قیمت تر به دانشجویان خارجی هستند.

در اسکاتلند در پاسخ به افت احتمالی ثبت نام دانشجویان جدید به دلیل مسائل ناشی از ویروس کرونا اقدامات متعددی انجام شده است. تشکیل یک کارگروه موقت با مشارکت نمایندگان دانشگاه‌ها و کالج‌ها به منظور اطمینان از حفظ جایگاه این کشور در جذب دانشجویان بین المللی، تبلیغ این کشور به عنوان مقصدی ایمن برای دانشجویان بین المللی از طریق دولت و شبکه‌های اجتماعی، همکاری با دولت انگلستان به منظور تهیه یک "بسته ارتباطی" برای اطمینان دادن به دانشجویان بین المللی مبنی بر اینکه علی رغم مشکلات ناشی از کووید 19 انگلستان مقصدی جذاب و ایمن برای دانشجویان بین المللی خواهد بود، انتشار مشاوره و اطلاعات برای دانشجویان بین المللی، تغییر در ویزای دانشجویی و ارائه پیشنهاد کار برای دانشجویان فارغ التحصیل از طریق ویزای اشتغال پس از تحصیل به طوری که دانشجویان فارغ التحصیل از تابستان2021 از منافع آن بهره برند، ایجاد انعطاف در بورسیه های سالتیر اسکاتلندو امکان گذراندن بخشی از دوره به صورت آنلاین، حمایت از کمیسیون فولبرایت ایالات متحده و انگلیسو برنامه های تبادل دانشجویی آن بین ایالات متحده و اسکاتلند و در نهایت اجرا "برنامه مشارکت فارغ التحصیلان" برای پشتیبانی از پیشرفت اسکاتلند نه تنها به عنوان یک مقصد تحصیلی بلکه به عنوان مکانی برای زندگی، کار و سرمایه گذاری از جمله اقدامات متنوعی هستند که دولتمردان اسکاتلند به منظور حداقل کردن کاهش ثبت نام دانشجویان بین المللی جدید در دستور کار خود قرار داده‌اند.

بزرگترین نگرانی برای جذب دانشجویان خارجی و تیم های استخدامی بین المللی مربوط به محدودیت های مداوم و اختلال در شرایط سفر و چگونگی تأثیر این اختلالات در برنامه دانشجویان آنها است. همچنین این نگرانی خصوصا برای کشورهایی که در پاسخگویی به بحران مدیریت مناسبی نداشتند، وجود دارد که نگرش دانشجویان نسبت به کشورهای مختلف در مقایسه با قبل از شیوع ویروس کرونا تغییر کرده باشد.

بر اساس نظر سنجی که در مورد اثرات بیماری کووید 19 بر تلاش های استخدام و جذب دانشجویان بین المللی، از 19 تا 26 مه سال 2020 اجرا شده است، 91 درصد از شرکت کنندگان نگران تأثیر بیماری همه گیر کووید 19بر تلاش‌های بین المللی استخدام خود هستند. 55 درصد اظهار داشتند که نگران هستند که ادامه دار شدن محدودیت های سفر باعث شود دانشجویان بین المللی برنامه های خود را تغییر دهند یا در خانه بمانند. همچنین 36 درصد از مشارکت کنندگان نگران این موضوع بودند که نحوه مدیریت کشورها در پاسخگویی به بحران کووید 19 بر نگرش دانشجویان در مورد انتخاب مقصد تحصیلی‌شان اثر گذاشته باشد.

چیزی که مسلم است بحران کووید 19 بر تحرک دانشجویان بین‌المللی در این سال تحصیلی و احتمالاً برای سال‌های آینده تأثیر خواهد گذاشت. مؤسسات آموزش عالی در سراسر جهان در حال انجام اقدامات خلاقانه‌ای هستند تا ضمن برگزاری با کیفیت کلاس‌‌های درس و حفظ دانشجویان بین‌المللی خود که اثرات چشمگیری بر درآمد دانشگاه‌ها و کشورهای اصلی دانشجو پذیر دارند، اثرات منفی ناشی از ویروس کرونا را به حداقل رسانند. مسئله مهم دیگری که بخش آموزش عالی و بین‌الملل موسسات آموزشی در سراسر دنیا را با خطر فروپاشی همراه ساخته است، تحمیل محدودیت‌های مسافرتی بیشتر بر کشورهایی است که با گذشت زمان به طور جدی درگیر این پاندمی شده‌اند که این امر مبادله آموزش عالی بین‌المللی را از طریق کاهش تعداد دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند و همچنین ورود دانشجویان بین‌المللی و همکاری‌های جهانی با دانشگاه‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

* کارشناس رصدخانه مهاجرت ایران